Tito´nun Büyük Yugoslavyası´nın Kurulmasının Bir Aracı Olarak Slav-Makedonlar

Dr. Vladislav B. Sotirović

Önümüzdeki günlerde, Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (FYROM) ile Yunanistan arasında berikinin resmi ve uluslararası düzeyde kullanacağı devlet ismine dair devletler-arası müzakerelerin nihai sonucu açıklanacak. Birçok gayriresmi kaynağa göre, yeni devletin muhtemel ismi Kuzey Makedonya Cumhuriyeti olacak; ancak medyada Ilinden Makedonya Cumhuriyeti gibi diğer seçenekler de gündemde. Burada “Makedonya Meselesi” konusunda süregiden tarihsel anlaşmazlıkların bazı boyutlarını anımsamak gerekiyor.

İkinci Dünya Savaşı´ndan sonra Yugoslav Makedonya politikasına dair Yunanlıların yaptığı başlıca suçlama; Yugoslav Makedonların ayrı bir etnik-dilsel milliyet olarak kabul edilmesinin komünist diktatör Josip Broz Tito´nun Büyük Yugoslavya´sının –Balkan meselelerinde ağırlığı olması gereken bir ülke olarak- kurul

1945-sonrası Yugoslavya´nın Slav-Makedonları ayrı bir etnik-dilsel birim olarak tanıması ise, Atina açısından son derece önemliydi; keza Yugoslav federasyonu içerisinde ayrı (sosyalist) bir siyasi birim (cumhuriyet) olarak Makedonya´nın kurulmasının Yunanistan´ın toprak bütünlüğü açısından ayrılıkçı etkileri vardı. Bu meselenin kırılma noktası ise, Yugoslav mercilerinin ideolojik olarak iki savaş arasında Comintern´in “Slav-Makedonlarının ayrı bir ulusal devlet kurulmasını hak eden, ayrı bir ulus” olduğu yönündeki siyaseti ve tutumu” ile desteklenmesiydi. Buna göre, 1945´ten sonra Yugoslavya dışında (yani Yunanistan ve Bulgaristan´da) yaşayan Makedon diasporası, “anavatana” katılmalıydı – yani Yugoslav Makedonyası´na. Dolayısıyla, sosyalist Yugoslavya dolaylı olarak Bulgaristan ve Yunanistan´ın bazı kısımları üzerinde hak iddia ediyordu ve bu durum hem Sofya hem de Atina tarafından, Bulgaristan ve Yunanistan´ın toprak bütünlüğü aleyhine Büyük Yugoslavya´nın kurulması politikası olarak görülüyordu – Bulgaristan da Yunanistan da devletlerinin toprakları üzerinde herhangi bir “Makedonyalının” varlığını hiçbir zaman kabul etmemişlerdi.

Bununla birlikte Bulgaristan “Makedonyalıların” varlığını hiçbir şekilde kabul etmiyor; onları etnik-dilsel Bulgarlar olarak kabul ediyorlar. Dolayısıyla, Makedonya´nın tarihi-coğrafi bir bölgesinin Bulgaristan´a ait olduğunu ileri sürüyorlar. Amerikalı bir siyaset bilimi profesörü olan Alex N. Dragnich´e göre, Makedonya, Bulgaristan´ın ayrılıkçı propagandasının Yugoslav mercileri tarafından alt edilmesi amacıyla ayrı bir Yugoslav cumhuriyetine dönüştü; ama ayrıca bu şekilde Yugoslavya Komünist Partisi bünyesindeki Makedonyalı komünistlerin en azından bazı toprak iddialarını karşılamak istediler. Bununla birlikte, İkinci Dünya Savaşı sonrası Yugoslav mercilerinin uyguladığı bu tür bir Makedonya politikası, Yugoslavya´nın Slav-Makedonlarını Yugoslav etnik grupları arasında en tatmin olmuş gruplardan biri haline getirdi. (1)

Macedina Yunanistan´dır

Kuzey Yunanistan´da Slavca konuşan bir azınlığın Atinalılar tarafından ya “Slavca konuşan Yunanlılar” ya da “Bulgar kökenli Slavca konuşanlar” olarak görülmesi, ancak hiçbir şekilde “Makedonyalı” olarak kabul edilmemesi, üzerinde tartışılması gereken bir meseledir. Yunanların bakış açısına göre, “Makedonya” terimi sadece Kuzey Yunanistan topraklarını tanımlamak için kullanılır; dolayısıyla bu terimin Yugoslavya´nın altı sosyalist cumhuriyetinden biri için İkinci Dünya Savaşı´nın ardından kullanılması, Kuzey Yunanistan bölgesini Büyük Tito´nun Yugoslavyası´na bağlamaya yönelik Yugoslavların komünist bir komplosu idi. (2)

Makedonya: Tarih, Jeopolitik ve Makedonya Kimliği

Meseleyi daha da netleştirmek adına; “Makedonya” terimi, Yugoslavya´nın komünist lideri Josip Broz Tito (1892-1980) Makedonya´yı 1945 yılında altı Yugoslav sosyalist

cumhuriyetinden biri olarak kurduğunda yarı-etnik dilsel “Makedonyalıların” ulusal devletini tanımlamak için kullanılmıştı (3). Dolayısıyla, Makedonya modern tarihte ilk kez ayrı bir siyasi-toprak birimi haline geldi. Ardından Makedonyalılar bağımsız bir etnik, dilsel ve ulusal özne olarak resmi düzeyde tanındılar. Oysa Makedonyalıların ulusal (öz) kimliği, son derece sorunlu, tartışmalı ve muğlaktı. Tarihi-coğrafi Makedonya´nın halkının her zaman için bir Makedonyalı ulusal bilincine sahip olmadığı doğrudur. Makedonyalı Slavlar geleneksel olarak ya tam bir etnik-milliyetçi isme sahip olmadılar, ya da kendilerini Bulgar olarak tanımladılar. Bununla birlikte, 19.yüzyılın sonundan itibaren, hem Bulgarların hem de Yunanlıların siyasi propaganda çabalarından dolayı, bir Makedon bölgesel kimliği gelişmeye başladı. Ancak 1945 yılından itibaren bu kimlik, eski Yugoslavya sınırları içerisinde etnik-milliyetçi bir kimliğe dönüştü. İşte bu yüzden bugün etnik-dilsel bir ulus olarak “Makedonyalılar” birçok siyasi ve akademik otorite tarafından uluslararası düzeyde bile bu şekilde tanınıyor.

Makedonya devleti oldukça gençtir ve Makedonyalı kimliği, Balkanlardaki diğer vakalara kıyasla kısa süre önce kurulmuştur. Makedonyalı kimliği, diğer tüm ulusal kimliklerde olduğu gibi, hayali bir topluluğun ürünüdür (4) ve dolayısıyla Makedonyalı ulusal kimliği, örneğin Yunan ulusal kimliği ile aynı şekilde kurulmuştur (5). Eğer Batı´nın (Alman) başlıca Slav kökenini kabul edersek, Slavlar 6.yüzyıl sonundan beri Makedonya topraklarında yaşamaktaydı. Makedonya ulusal kimliği de 19.yüzyıl sonundan itibaren gelişmeye başlamıştı ancak. Slav-Makedonların yaşadığı toprakların her zaman için Bulgaristan, Bizans İmparatorluğu, Sırbistan ve Osmanlı İmparatorluğu gibi diğer devletlerin parçası olması, tarihsel bir gerçekliktir. Yugoslavya´nın eyaletleri arasında Makedonya Osmanlı işgali altında en uzun süre kalanıdır: 1371-1912 yılları arasında. Antik Makedon Krallığı´nın çöküşünden itibaren Makedonya, bağımsız bir devlet olarak, ancak 1991 yılında ortaya çıkmıştı (Slovenya gibi). Ancak, aynı devlet ismine sahip olması haricinde diğeriyle herhangi bir ortak özelliği bulunmuyordu.

Bilahare modern Makedonlar tarihsel olarak “devletsiz bir etnik gruptur” (ve dolayısıyla Batılı bakış açısına göre bir ulus değildir) – tıpkı çingeneler veya Vlaklar gibi diğer birçok Balkan etnik grubu gibi. Bu sebepten dolayı, üç Balkan ulusal devleti 1913 yılında tarihi-coğrafi Makedonya topraklarını böldüler. Amaç, yeni bir Balkan bağımsız devletinin kurulmasını desteklemekti. Ancak bunun tarihsel olarak bir varoluş geçmişi olmayacaktı. Bununla birlikte, sosyalist Yugoslav tarih yazımı, tamamen siyasi sebepler doğrultusunda, Balkanların Orta Çağ tarihini yeniden yorumladı. Amaç, Yugoslav Makedonların “devletsiz bir etnik grup” olduğu, ancak tarihi bir ulus olmadığı şeklindeki oldukça kötü şöhretin üstesinden gelmekti. Sonuç itibariyle, Bizans İmparatoru II. Basil tarafından fethedildiği sırada Samuel İmparatorluğu´nda 976-1018 yılları arasında bir devlet olarak var olmuş olan (yarı) Makedon ulusal devleti bulundu. (6)

Yazının devamı :  http://asam.org.tr/titonun-buyuk-yugoslavyasinin-kurulmasinin-bir-araci-olarak-slav-makedonlar/