Başarısız Darbe Girişiminin Ardından

El Cezire TV

SUNUCU: Sayın seyirciler, “Derinlikte” programında bugün, Türkiye´de yaşanan başarısız darbe girişiminin, hem bölge hem de uluslararası arenadaki yansımalarını değerlendirmeye çalışacağız. Ayrıca darbe girişiminin ardından Türkiye´nin muhtemel yeni iç ve dış politikalarını ele alacağız. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan´ın Başdanışmanı Sefer Turan ve Washington´dan ABD politika uzmanı ve Arap Merkezi Yürütme Müdürü Dr. Halil Cehşan bizlerle. Sayın Turan, 15 Temmuz gecesinde bir darbe girişimi yaşandı ve çok hızlı bir şekilde üstesinden gelindi. İlk başta darbe teşebbüsünün, ordunun içinde çok küçük bir grubun plansız kalkışması olarak belirtilse de daha sonra yapılan operasyonlarda darbeye çok sayıda kişinin müdahil olduğu görüldü ve onlara karşı işlem yapıldı. Siz Cumhurbaşkanlığı olarak darbenin üstesinden 15 gün geçmesinden sonra durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

SEFER TURAN: Türkiye´de olan bitenler, plansız değildi zira buna yeltenenler, devletin ve ordunun içine 40 yıldan beri nüfuz eden paralel örgütün elemanlarıdır. Söz konusu örgütün modern çağda bir benzeri yok. Devletin bütün kurumlarına nüfuz ederek devleti ele geçirmeye çalışan bir yapıyla karşı karşıya kaldık. Bu örgütü anlayabilmemiz için başlangıcına ve elemanlarının, devlet kurumlarına ilk girişinden itibaren nasıl bir doktrine tabii tutulduklarına ve nasıl bir hayat tarzını devam ettirdiklerine bakmamız gerekiyor. Dışarıdan bakıldığı zaman darbe girişiminin ufak bir grup tarafından yapıldığı kanaati oluşuyor ancak bu örgüt çok tehlikeli ve sinsi. Her geçen gün yeni bağlantılarını ve çamura nasıl saplandıklarını keşfediyoruz. Darbeciler, ülkenin yönetimini ele geçirmeyi düşünmediler zira örgüt, ordu, yargı, kamu kurumları ve basın organlarının kontrolünü ele geçirerek devleti bir bütün olarak işgal etmeyi hedefliyorlardı. Ancak halkın sokağa çıkarak yekvücut olması bu oyunu bozdu.

SUNUCU: Bahsettiğiniz cemaat belli bir zamana kadar hükümetin yanında değil miydi? Bu cemaate ilişkin detayları bilmiyor muydunuz?

TURAN: Örgüt 40 sene önce ilk faaliyetine başladığında din işleri ve öğrencilerin eğitimiyle ilgilenen bir cemaat olarak ortaya çıktı. O zamanki hükümetler ve daha sonra AK Parti, sırf insanların bu örgüte mensup olmalarından dolayı işe almamazlık etmedi. Son beş yılda, örgütün başı Fethullah Gülen´in elemanlarına olan mesajlarını anlamaya başladık. Bu mesajlarda, devletin her köşesine girmeleri için müritlerine telkinler yapıyordu. Normal memur olarak devlet dairelerinde işe başlayan bu memurlarda bir sorun yoktu ancak bu çalışanlar, emirlerini başkanlarından, komutanlarından veya amirlerinden değil de dışarıdan almaya başladıklarında sorun oluştu. Zira emirlerini Fethullah Gülen´den alıyorlardı ve tehlike burada başladı.

SUNUCU: Dış basın ve genel olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan´a muhalif kesimler, başarısız darbe girişiminden sonra kamu kurumlarına ve orduya yapılan operasyonları, Cumhurbaşkanı Erdoğan´ın kendi rakiplerinden kurtulmak için başlattığı geniş çaplı bir temizlik operasyonu olduğunu söylüyor. Zira onlara göre bu denli fazla işten uzaklaştırılan ve tutuklanan insanın darbe teşebbüsü için bir araya gelmesi imkansız görünüyor.

TURAN: Söz konusu örgüt uzun yıllar boyunca devletin bütün kurumlarına çöreklenmeye başladı. Birçok sivilin darbeye kalkışan askerlerden daha çok görevi vardı bu girişimde. Örneğin bir üniversitenin öğretim görevlisi darbe girişimi sırasında, girişimin yönetildiği Akıncılar Askeri Hava Üssü´ndeydi ve bu zat oradaki komutanlara emirler veriyordu. Tutuklandı ancak bazı hakimler tarafından delil olmadığı için serbest bırakıldı. Suçlu olduğu anlaşılınca hakkında yakalama kararı çıkarıldı. Keza darbeciler TURKSAT yerleşkesine saldırdıklarında Gülen´e bağlı sivil teknisyenler de yanlarında görev aldı.

SUNUCU: Darbe girişimine katılanların demokrasi önünde mutlaka hesap vermesi gerekiyor. Ancak kısa bir süre içinde binlerce insanın işten uzaklaştırılması veya tutuklanması, vatandaşlar arasında korkuya neden olmuyor mu?

TURAN: Sizin de bahsettiniz gibi bu kişiler görevlerinden uzaklaştırıldı. Yani işten atılmış değiller. Kendileriyle gerekli tahkikat yapılıncaya kadar iş yerleriyle ilişiği kesilmiyor. Nitekim buradaki insanların adil bir şekilde sorgulanması ve haklarına kavuşturulması önemlidir. Zira şimdiye kadar işten atılanların sayısı sadece 2.000 civarında ve bunların büyük çoğunluğu, darbe girişimine katılan askerlerden oluşuyor. Söz konusu örgüt çok tehlikeli zira çok dikkatli olmamız ve adımlarımızı buna göre atmamız gerekiyor.

SUNUCU: Sayın Halil Cehşan, darbe girişiminden sonra Türkiye- ABD ilişkilerine nasıl bakıyorsunuz? Zira bazı kesimler, darbe girişiminin arkasında ABD´nin olduğunu ima ediyor.

HALİL CEHŞAN: Türkiye- ABD ilişkileri, 60 yıla uzanan bir müttefikliğe dayanıyor onun için her iki tarafta da son günlerde yaşanan gerginlikleri azaltan bir çaba görüyorum. Ancak ABD, darbe girişiminden sonra, Türk hükümeti tarafından yeni darbelerin önlenmesi için yapılan operasyonların amacını aştığını, bu icraatların bir insan kıyımına doğru gittiğini söylüyor ve insan haklarının çiğnenmesinden endişe duyuyor.

SUNUCU: Mısır´daki cuntacı Sisi yönetimi, demokratik bir şekilde seçilen Mursi yönetimini devirdi ve Mısır´da daha önce yaşanmayan cürümleri işledi ancak hiç kimse buna ses çıkarmadı. Fransa´da bir terör ya da şiddet olayları yaşandığında Fransız jetleri başka ülkeleri bombalıyor. ABD ise 11 Eylül olaylarından sonra sivilleri hiç düşünmeden bazı ülkeleri imha etti. Türkiye´de yaşanan darbe girişimi, Türkiye´yi yok etmeye yönelik çok tehlikeli bir girişimdi ama tepki farklı bir şekilde ortaya çıkıyor. Batı´da Türk yönetimine gösterilen tepkilerin yanında Türkiye´nin yanında yer alan görüşler de var mı?

CEHŞAN: Şüphesiz ki Türkiye´ye destek veren sesler var ama ne yazık ki bu sesler, diğer seslerin yanında duyulmuyor. ABD´nin Türkiye´ye yönelik bakış açısı, Mısır´a olan bakışından farklı. ABD´nin Türkiye ile yaşadığı ilişkiler derin ve stratejik olduğundan, Mısır´daki gelişmelere gösterdiği tepkiden daha farklı bir tepki verdi.

SUNUCU: Sayın Turan, darbe girişiminin üzerinden iki haftadan fazla bir süre geçti. Ne dereceye kadar bu darbenin dışarıdan desteklendiğini düşünüyorsunuz?

TURAN: Örgütün lideri ABD´de yaşıyor ve detaylarını bilmediğimiz birçok uluslararası bağlantısı ve ilişkisi var. İnsanlar, bunca planlamayı bu yaşlı adamın, dışarıdan destek olmadan tek başına yaptığına inanmıyor. Ancak biz, gerekli tahkikatları yürütüyoruz ve tahkikatın sonunda bu işlerin arkasında kimlerin olduğunu görebileceğiz.

SUNUCU: ABD, Irak´a girdiğinde İran ile iş birliği yaparak ülkede bulunan Baas Partisine mensup kim varsa tasfiye etti. Baas Partisinin yönetimindeki Irak ordusunu da lağvetti ve sonuç ortada. Siz, darbe girişiminden sonra Gülen cemaatine mensup kim varsa -gazeteci, hakim, savcı vb.- kökünden kazımaya kararlı mısınız?

TURAN: Örgütle bağlantısı doğrudan bulunanlarla sempati duyanlar arasında ayırım yapmamız gerekiyor. Ancak toplum, söz konusu örgütün kökünden kazınması yönünde hemfikir. Allah korusun, darbe gerçekleşseydi demokrasiden bahsetmemiz imkansızdı. Bu tavır bütün siyasi partiler arasında mutabakat konusu oldu ve siyasi liderler arasında şu anda da güzel bir diyalog yürütülüyor. Bazı hatalar yapılmış olabilir ama bunları zamanla düzelteceğiz.

SUNUCU: Batı ülkeleri, Arap ve Müslüman ülkelerdeki demokrasilere hiçbir zaman saygı göstermiyor. Nitekim biz Müslümanlar olarak bu tavırların yanlı ve çıkarcı bir bakış açısıyla yapıldığını düşünüyoruz. Bölgedeki insanlar, Türkiye´yi ideolojisinden dolayı değil, Türkiye´yi sevmeleri, Türkiye´deki mazlumları savunmak istemeleri içindir.

TURAN: Ağzınıza sağlık gerçekten durum böyle.

SUNUCU: Sayın Cehşan, Türkler başarısız darbe girişimin arkasında Gülen´in olduğuna dair sesini gün gittikçe daha fazla yükseltiyor. ABD´nin bu konuda bakış açısı nedir?

CEHŞAN: Gülen´in ABD´de çok destekçisinin olduğunu sanmıyorum ve hakkında söylenen ithamlardan sonra da kendisini fark edenin arttığını sanmıyorum. ABD´nin ilgili makamları, Türkiye´ye iadesi için resmi olarak bir dosya teslim aldığını ve talebin incelenmesi için Adalet Bakanlığına iletildiğini söylüyor. Bildiğimiz gibi ABD, diktatörlük yapan, şiddet yanlısı ve despot birçok insana ev sahipliği yapıyor ve bu insanların siyasi iltica talebini inceliyor. Gülen´in iadesi konusuna ciddi bakıyor ancak konunun ciddi olarak incelenmesi için gerekli prosedürün izlenmesi gerekiyor. Nitekim buradaki mahkemeler bağımsız ve emirlerini ABD yönetiminden almıyor.

SUNUCU: Sayın Turan, başarısız darbe girişiminden sonra Gülen´in planından ve elindeki güçlü mali kaynaklardan bahsediliyor. Bunlardan, ABD istihbarat birimlerinin haberdar olmaması biraz şüpheli değil mi? Darbe girişimine yönelik yabancı istihbarat birimlerinin parmağı var mı?

TURAN: Aslında soruyu hem sordunuz hem de cevapladınız. Zira bir camide imam ve daha sonra emekli olan bu yaşlı adamın, ABD´ye taşınmasından sonra dünyanın birçok yerinde bunca okulu, mali kaynakları ve askeri bir yapılanması bulunan bu zatın, bütün bunları dışarıdan bir destek almadan yönetebileceğine kimse inanmıyor. Mutlaka ilgili yerlerden destek alıyordur.

SUNUCU: Bunlar neresidir?

TURAN: Biraz önce söylediğim gibi darbe girişimiyle ilgili tahkikatlar devam ediyor ve sonucunda ne çıkacağını bilemiyorum. Ancak bu örgütün arkasında birlerinin olduğundan  bahsediliyor. Örgütün, eğitimsel faaliyetlerine baktığınızda, hangi ülkelerle irtibat halinde olduğu görülebilir.

SUNUCU: Türkiye bir NATO ülkesi ve önemli bir müttefik. Batı, Türkiye´deki yönetimi değiştirmeye neden girişsin sizce?

TURAN: Ben resmi değil de şahsi görüşümü söyleyeyim. Batı, bir darbe olduğunda hiç tepki göstermeden bekler. Darbe başarılı olursa destekler, olmazsa demokrasinin ve meşru yönetimin yanında olduğunu açıklar. Biz bunu son darbe girişiminde gördük ve vakıf olduk. Ancak örneğin Katar ve Fas, Türkiye´deki meşru ve demokratik yönetimin yanında duran ilk ülkelerdir. Bundan dolayı da Katar Emiri´ne ve halkına şükranlarımızı sunuyoruz. Yanımızda duran birçok Arap halkı var ve onlara da teşekkür ediyoruz. Çok az bir kesim, darbenin başarılı olacağından mutluluk duyacaktı ancak mutlu olamadıkları için kusura bakmasınlar.

SUNUCU: Kalkınmış olan bir Türkiye, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile gelişmiş, aynı zamanda Batı´nın müttefiki olan ve son zamanda da İsrail ile ilişkilerini de normalleştirmiş olan bir ülke. Yani, Batı´nın Türkiye´deki yönetimin aleyhine duracak şekilde tavır göstermesine bir neden var mı?

CEHŞAN: Darbenin Batı tarafından desteklendiğini düşünen Ankara´dan katılan arkadaşımdan farklı düşünüyorum. Başarısız darbe girişiminin kınanmasına yönelik birçok kınama mesajı geldi ancak bu zamanlama bakımından farklılık gösterdi. Batı ve özellikle ABD, olaylara kendi penceresinden bakıyor. Zira ABD tarafından gelen gecikmeli kınama bunu gösteriyor yani meydana gelen değişimler, ABD lehinde mi yoksa aleyhinde mi olacak? Birkaç saat içinde bu anlaşıldı ve buna göre tepki verildi. Nitekim ülkeler çıkarlarına göre hareket ediyor.

SUNUCU: AK Parti, elde ettiği ekonomik, demokratik, liberal ve laik değerleri muhafaza eden ve ılımlı İslami siyasi hareketlerin öncüsü olarak örnek gösterilen bir parti. Neden Batı´nın tepkisine ve eleştirisine hedef oluyor. Batı, tam olarak ne istiyor?

CEHŞAN: Aslında bu algıları geniş zaman diliminde farklı değerlendirmemiz gerekiyor. Zira bir zamanlar Cumhurbaşkanı Erdoğan´ın Irak, Suriye ve hatta İsrail ile olan ilişkileri Batı tarafından kabul görüyordu. Cumhurbaşkanı Erdoğanlı Türkiye, Batı için bir beğeni unsuruydu ancak daha sonra belli noktalarda özellikle ABD ile bazı ihtilaflar yaşandı. Bu ihtilafları, darbe girişiminden sonra ortaya konan tepkilere bağlamamak gerekiyor. Bakın, İsrail ABD´ye en yakın ülke konumunda ancak kendisi de ABD ile ihtilaflar yaşıyor

SUNUCU: ABD, Rusya´nın Suriye´deki politikasını icra etmesine izin verdi. Rusya da dostu İran´ın, Suriye´de cirit oynamasına müsaade etti. ABD, Türkiye´nin bölgedeki politikalarından neden rahatsız?

TURAN: Suriye ve Irak gibi birçok konuda ihtilaf yaşansa da ABD ile birçok konuda hemfikiriz. Nitekim ABD Genelkurmay Başkanı, halihazırda Ankara´da ve Başbakan tarafından kabul edildi. ABD´de ikamet eden Fethullah Gülen´e bağlı darbecilerin bombaladığı Parlamento binasını da ziyaret etti. Yapılan temaslarda darbeyle ilgili bütün detaylar kendisine anlatıldı. ABD Genelkurmay Başkanı darbe girişimini net bir şekilde kınadı ve Türkiye ile olan ABD ilişkilerinin önemine dikkati çekti. Nitekim biz ABD ile olan ilişkilerimizin sürmesinden yanayız. Bizim şu anda ilgilendiğimiz konu Gülen´in iadesinin teminidir.

SUNUCU: ABD, Gülen´i teslim etmekten imtina ederse?

TURAN: Biz, teslim edilmesini bekliyoruz. Bu zat, Afganistan´daki Bin Ladin gibi bağlantıları olan bir adam. Biz bütün detayları ABD´li Genelkurmay Başkanı´na izah ettik ve sanırım bunun olumlu bir yansıması olacak.

SUNUCU: Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Başbakan Yıldırım, darbe girişiminden sonra ne durumdalar? Yeni iç ve dış sorunlarla mı karşı karşıyalar?

TURAN: Şüphesiz ki Cumhurbaşkanımız, Başbakanımız ve genel olarak Türkiye´nin durumu, darbe girişimi öncesinden çok daha iyi. Zira Cumhurbaşkanımız bugün bütün siyasi partileri, bu pazar yapılacak darbelere karşı demokrasi mitingine davet etti. Bu miting çağdaş Türkiye´nin tarihinde en büyük miting olacak. Türkiye´de bütün siyasi partiler arasında bir uzlaşma ve dayanışma söz konusu. Biz bunu daha önce görmedik. Başbakanımız bugün Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı´nı ve Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı´nı ziyaret etti.

SUNUCU: Laik CHP, Parlamentoda darbeye karşı en hızlı tavır gösteren ve sizin yanınızda yer alan bir parti oldu.

TURAN: Bütün siyasi partilerin temsilcileri ve yüz binlerce insan her gece demokrasi nöbetine çıkıyor ve meydanları dolduruyor. Bu, böyle de devam edecek ta ki Cumhurbaşkanımız Erdoğan´ın, insanların evlerine dönmesi için yeni bir çağrı yapana kadar. Meydanlardaki insanlar sadece AK Partili değil, toplumun her kesiminden insan mevcut. Bu noktadan hareketle Türkiye, 15 Temmuz öncesine göre daha iyi durumda. Ancak tehlike bitmiş değil zira Fethullah Gülen tarafından evvelki gün yeni tehditler gelmeye başladı.

SUNUCU: Sayın Cehşan, siz ABD´den Türkiye´nin şu anki durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Daha iyi bir durumda mı yoksa yeni tehditlere gebe mi?

CEHŞAN: Ben Sefer Bey ile aynı şekilde düşünüyorum. Türkiye daha iyi bir pozisyonda ancak darbeyi fırsata çevirmek için hükümetin almış olduğu kararlara ilişkin değerlendirmeyi yapmak için henüz erken. Türkiye´deki demokrasi için siyasi partilerin aynı çizgide olması önemli zira hepsi askeri yönetime karşı tek vücut oldu ve bunun sürdürülebilir olması gerekiyor. Nitekim zafer kazananlar, demokrasisine sahip çıkan Türk halkıdır.

SUNUCU: ABD´den Arap Merkezi Yürütme Müdürü Dr. Halil Cehşan ve Ankara´dan Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Sefer Turan´a katılımlarından dolayı teşekkür ediyoruz.(Katar,El Cezire TV-01.08.2016)