Boris Nemtsov suikastı: Rus muhalif siyasetçi öldürülmeden önce aylarca izlenmiş

Yapılan bir araştırma, Rusya´da suikast sonucu öldürülen muhalif politikacı Boris Nemtsov´un öldürülmeden yaklaşık bir yıl önce siyasi suikast timiyle bağlantılı bir ajan tarafından izlendiğini ortaya çıkardı.

Nemtsov, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin´in en önemli muhaliflerinden biriydi. 2015´te öldürülmesi, Putin´in göreve gelmesi sonrası Rusya´da işlenen en büyük siyasi suikasttı. Rus yetkililer suikastta rol oynadıklarına dair iddiaları reddediyor. Bellingcat, The Insider ve BBC ise öldürülmeden önceki 13 seyahatinde Nemtsov´u ajanların takip ettiğine dair kanıtlar buldu. 1990´larda yükselen Boris Nemtsov, Boris Yeltsin´in Rusya Devlet Başkanı olduğu dönemde Başbakan Yardımcısıydı ve ileride Yeltsin´in halefi olması bekleniyordu.

Ancak iktidara Putin geldi ve Nemtsov, Rus siyasetinde merkezden uzaklaştırıldı. Yolsuzlukları gözler önüne seren ve Rusya´nın 2014´te Ukrayna´nın doğusuna düzenlediği saldırıyı kınayan etkili kampanyalar yürütmeye başladı. Nemtsov, 27 Şubat 2015´te, Kremlin Sarayı´ndan neredeyse birkaç adım ötede vurularak öldürüldü. Oysa birkaç gün sonra, savaş karşıtı büyük bir protesto gösterisi düzenleyecekti. Olayla ilgili olarak hemen Çeçenistan kökenli beş kişi tutuklandı. Bu kişiler daha sonra suikasttan suçlu bulunarak hapse atıldı. Ancak resmi soruşturmada en önemli sorular yanıtsız kaldı. Cinayeti kim, neden azmettirmişti?

Yedi yıl sonra BBC, araştırmacı web siteleri Bellingcat ve The Insider ile birlikte yaptığı araştırmada, Nemtsov´un Rusya´da gizli bir suikast timi ile bağlantısı olan bir hükümet ajanı tarafından izlendiğini gösteren kanıtlara ulaştı. Sızdırılan tren ve uçak rezervasyonlarının incelendiği araştırma, Nemtsov´un en az 13 seyahatinde takip edildiğini gösteriyor. Nemtsov son olarak 17 Şubat 2015´te, öldürülmeden sadece 10 gün önce bir ajan tarafından takip edilmiş.

Kullandığı belgelere göre, ajanın adı Valery Sukharev. Tüm kanıtlar Sukharev´in o dönemde, Rusya´nın ana istihbarat servisi FSB için çalıştığına işaret ediyor. FSB´nin görevlerinden biri, Kremlin adına iç siyasi tehlikeleri bertaraf etmek. Ülke içindeki seyahatleri izlemek de FSB´nin görevleri arasında. Bütün uçak ve tren rezervasyonları FSB´nin Magistral adındaki veri tabanına kaydediliyor. Ancak veri tabanı sadece Rus ajanlarının izlemek isteyebileceği kişilerin değil, bizzat Sukharev gibi ajanların hareketlerini de gösteriyor. Bu tarz bilgiler sık sık sızdırılıyor, karaborsada satılıyor ve gazetecilerin eline geçiyor.

Bellingcat İcra Direktörü Christo Grozev, 'Rusya gibi yozlaşmış bir toplumda (Magistral) iki ucu keskin kılıç' diyor ve ekliyor: 'Magistral, bizim gibilerin gidip aynı casusları, aynı FSB ajanlarını izlemesine olanak tanıyor.' Araştırmada incelenen bazı orijinal bilgileri Bellingcat, Rusya içindeki simsarlar aracılığıyla elde etti. Simsarlar, bilgileri Magistral´e erişimi bulunan görevlilerden rüşvet karşılığı satın aldı. BBC de, Magistral´in kopyalarına erişimi olan kaynaklardan, herhangi bir ödeme yapmadan aldığı verileri kullandı. Bellingcat, daha önce de Rusya´daki suikast girişimlerini araştırmak için Magistral verilerini kullanmıştı. Araştırmalarında FSB içindeki gizli bir suikast timinin Kremlin´in muhaliflerini hedef aldığını ortaya çıkarmıştı. Rusya hükümeti bu suçlamaları hep reddetti.

YAKINDAN TAKİP EDİLMİŞ

Bu seferki araştırmada Sukharev adlı ajanın tren ve uçak rezervasyonlarını elde edildi. Bunları Boris Nemtsov´un bilinen hareketleriyle karşılaştırınca, çok belirgin bir tablo ortaya çıktı. Nemtsov´un seyahatlerinden çoğu, yaşadığı şehir olan Moskova´dan, başkentin 272 kilometre kuzeydoğusunda, bölgesel parlamentonun üyesi olduğu Yaroslavl kentineydi. Sukharev, Nemtsov´un planlarını önceden biliyor gibi görünüyor çünkü aynı şehire Nemtsov´dan birkaç dakika veya birkaç saat önce gittiği görülüyor. Seyahatlerden özellikle birinde, Nemtsov´un ne kadar yakından izlendiği belli oluyor. Nemtsov, 2014 yılının yaz aylarında Sibirya´ya gitmiş. Uçak biletini 2 Temmuz´da geceyarısından hemen sonra internetten satın almış. Sukharev´in de tam 10 dakika sonra aynı şehire, Novosibirsk´e, Nemtsov´la aynı gün varmak üzere bilet satın aldığı görülüyor. Grozev´e göre, bir FSB ajanı, hedefini bu kadar yakından izlemek için Magistral´i kullanabiliyor. Grozev, BBC´ye 'FSB ajanıysanız, veri tabanına girip belli bir kişinin satın aldığı, veya o anda satın almakta olduğu tüm biletleri görebilirsiniz' dedi.

ZEHİRLEME TİMİ

Rusya´da güvenlik kuruluşlarının önde gelen muhalif liderleri izlemesi sıra dışı bir durum değil. Ancak Sukharev sadece rutin bir görevde olan alt düzey bir FSB görevlisi değil. Bellingcat, daha önceki bir araştırmasında, Sukharev´in suikast girişimi olduğu açık iki olayla bağlantısı olduğunu tespit etmişti. İki girişim de Putin´in önde gelen muhaliflerini hedef alıyordu. İlk hedef, Nemtsov´un dostu ve himayesine aldığı muhalif politikacı Vladimir Kara-Murza´ydı ve Nemtsov suikastinden sonraki haftalarda, olayda Kremlin´in parmağı olduğunu söylemişti. 2015´in Mayıs ayında, Sukharev, Kara-Murza ile aynı anda Rusya´nın doğusundaki Kazan şehrine giden bir ekibin parçasıydı. Kara Murza iki gün sonra Moskova´ya döndü ve bayıldı, nefes almakta zorluk çekiyordu. Komaya girdi ve çoklu organ yetmezliği yaşadı ancak iyileşti. 2017´de bir kez daha zehirlendi ve yine kurtuldu. Rusya hükümeti zehirleme olaylarında ajanlarının rolü olduğu suçlamalarını reddediyor.

İkinci hedef, yolsuzluk karşıtı videolarıyla milyonlarca Rusa ulaşan, halen hapisteki muhalif lider Aleksey Navalni´ydi. Navalni, 2020´de Sovyetler Birliği´nde geliştirilen ve uluslararası hukuk uyarınca kullanması yasak olan Noviçok adlı sinir gazıyla zehirlendi. Bellingcat, bir FSB ekibinin, zehirlenme olayından hemen önce, Navalni´yi doğudaki Tomsk şehrine kadar izlediğini tespit etti. Sukharev, bizzat Navalni´yi izleyen ekipte değildi ancak telefon kayıtları Sukharev´in zehirlenmeden hemen önceki aylarda Navalni´yi izleyen ekipten en az dört kişiyle ve FSB komuta zincirinde daha üstlerde yer alan bir görevliyle, telefonla veya mesaj göndererek 145 kez görüştüğünü ortaya koydu. Bu kişilerden dördü, daha sonraları ABD ve İngiltere hükümetleri tarafından suikast girişimindeki rolleri nedeniyle yaptırım uygulanan yedi FSB ajanı arasında yer alıyor. Rusya hükümeti, Navalni´nin zehirlenmesinde rolü olduğu iddialarını reddediyor. BBC, Rusya hükümeti ve FSB´den Nemtsov´un suikast timiyle ilişkisi olan bir ajan tarafından takip edildiğine dair kanıtlarla ilgili görüş almak istedi. Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, 'Bunların Rusya hükümetiyle hiçbir ilgisi yok. Yeni bir uydurma daha gibi görünüyor' dedi. FSB ise yanıt vermedi.