Gazze ve Enerji Jeopolitiği

Prof Michel Chossudovsky

Beş yıl önce İsrail “Dökme Kurşun Operasyonu” çerçevesinde Gazze’yi işgal etti. İşgalin ardından Filistin’in doğal gaz sahalarına, fiili olarak ve uluslararası hukuku ihlal eder bir şekilde İsrail tarafından el kondu. “Dökme Kurşun Operasyonu”nu takip eden sene, Tel Aviv, Doğu Akdeniz’de “İsrail sınırlarının ötesinde” Leviathan doğalgaz sahasını keşfettiğini duyurdu. O dönemde söz konusu doğalgaz sahası, “Doğu Akdeniz havzasının fazla keşfedilmemiş olan bölgesinde bulunmuş olan en önemli sahaydı. Doğu Akdeniz bölgesinde yaklaşık 83.000 metrekarelik bir alanı kaplıyordu.”

Aynı bölgede yer alan ve 2009’da keşfedilen Tamar sahasıyla birlikte düşünüldüğünde, İsrail, Houston, merkezi Teksas’ta bulunan Noble Energy ve ortakları Delek Drilling, Avner Oil Exploration ve Ratio Oil Exploration şirketleri açısından bir enerji kazanç kaynağının ortaya çıktığı görülüyordu. (Bkz. Felicity Arbuthnot, Israel: Gas, Oil and Trouble in the Levant (İsrail: Doğu Akdeniz’de Doğal Gaz, Petrol ve Sıkıntı), Global Research, 30 Aralık 2013)

Gazz’deki doğalgaz sahaları, geniş çerçevede Doğu Akdeniz değerlendirme bölgesinin parçasıdır. Şu anda ortaya çıkan şey ise, söz konusu bitişik doğal gaz sahalarının (İsrail’in yörüngesine giren ve Filistin’e ait olanlar da dahil) entegrasyonudur. Şunu not etmekte yarar var: tüm Doğu Akdeniz kıyısı (Mısır’ın Sina yarımadasından Suriye’ye dek uzanan bölge), doğalgaz ve petrol rezervleri açısından geniş bir alan oluşturmaktadır.

Aralık 2008’de Gazze şeridinin İsrail güçleri tarafından askeri işgali, denizaşırı bölgelerdeki stratejik doğalgaz rezervlerinin denetimi ve sahipliğiyle doğrudan bir ilişki teşkil etmektedir. Bu bir fetih savaşıdır. 2000 yılında keşfedildiği üzere, Gazze kıyı şeridinde çok geniş doğalgaz rezervleri bulunmaktadır.

British Gas (BG Group) ve onun ortağı olan Atina merkezli Consolidated Contractors International Company (CCC) adlı şirketlere (sahibi Lübnanlı Sabbagh ve Koury aileleridir) Kasım 1999’da Filistin Yönetimi ile imzaladıkları 25 yıllık bir anlaşma sonucunda petrol ve doğalgaz sondaj hakları verildi.

Denizaşırı doğalgaz sahalarına ilişkin haklar sırasıyla şu şekilde oldu: British Gas - %60); Consolidated Contractors CCC - %30); ve Investment Fund of the Palestinian Authority - %10. (Haaretz, 21 Ekim 2007)

PA-BG-CCC anlaşması dahilinde, bir doğalgaz boruhattının inşası ve saha geliştirme yer alıyor. (Middle East Economic Digest, 5 Ocak 2001)

BG’nin lisansı dahilinde, Gazze denizaşırı bölgesinin tümü yer alıyor ve söz konusu bölge birçok İsrailli denizaşırı doğalgaz tesisiyle sınırdaş. Şunu da not etmek gerekiyor ki; Gazze-İsrail kıyı şeridindeki doğal gaz rezervlerinin %60’ı Filistin’e ait.

BG Group 2000 yılında iki kuyudan sondaj yaptı: Gaza Marine-1 ve Gaza Marine-2. British Gas’ın tahminlerine göre rezervler 1,4 trilyon küp fit düzeyinde ve değeri yaklaşık 4 milyar dolar. Bunlar, British Gas’ın açıkladığı rakamlar. Filistin’in doğalgaz rezervlerinin çok daha geniş olması mümkün.

Doğalgaz Sahaları Kime Ait?

Gazze’deki doğalgaz sahalarının egemenliği meselesi oldukça önemli. Yasal bir çerçevede, doğalgaz rezervleri Filistin’e ait. Yasser Arafat’ın ölümü, Hamas hükümetinin seçilmesi ve Filistin Yönetimi’nin mahvolması, İsrail’in Gazze’deki denizaşırı doğalgaz rezervleri üzerinde fiili bir denetim kurmasını sağladı.

British Gas (BG Group) Tel Aviv hükümetiyle müzakere yapıyor. Bunun karşılığında, Hamas hükümeti de, doğalgaz sahalarına dair sondaj ve geliştirme hakları konusunda baypas ediliyor.

Başbakan Ariel Şaron’un 2001 yılında seçilmesi, bu anlamda önemli bir dönüm noktası oldu. Filistin’in denizaşırı doğal gaz sahaları üzerindeki egemenliğine İsrail Anayasa Mahkemesi karşı çıktı. Şaron, Gazze’nin İsrail’e ait olan denizaşırı doğalgaz rezervlerini ima ederek, “İsrail’in hiçbir zaman Filistin’den doğalgaz satın almayacağını” açıkladı.

2003 yılında ise Ariel Sharon, ilk anlaşmayı veto etti. bu anlaşma, British Gas’a İsrail’e Gazze’nin denizaşırı kuyularından elde edilen doğalgazı tedarik etme imkanı veriyordu. (The Independent, 19 Ağustos 2003)

Hamas’ın 2006 yılındaki seçim zaferi, Mahmud Abbas’ın vekalet rejimi dahilinde Batı Şeria topraklarına kıstırılmış olan Filistin Yönetimi’nin ölüm fermanı oldu bir açıdan.

2006 yılında British Gas, “Mısır’a doğalgaz pompalamak üzere bir anlaşma imzalamaya oldukça yakındı.” (Times, 23 Mayıs 2007) Alınan bilgilere göre, İngiltere başbakanı Tony Blair, Mısır ile olan anlaşmada manevra yapmak amacıyla İsrail adına müdahale etti.

Bir sonraki yıl, Mayıs 2007’de ise İsrail Bakanlar Kurulu, Başbakan Ehud Olmert’in “Filistin Yönetimi’nden doğal gaz satın alma” yönündeki önerisini onayladı. Önerilen sözleşme, 4 milyar dolar değerindeydi ve 2 milyar dolar düzeyinde kar getirecekti. Bunun bir milyarı da Filistinlilere gidecekti.

Bununla birlikte Tel Aviv’in gelirlerini Filistin’le paylaşmak gibi bir niyeti yoktu. İsrail Bakanlar Kurulu tarafından, BG Group ile bir anlaşmaya varmak üzere İsraillilerden oluşan bir müzakere timi kuruldu ve bu süreçte hem Hamas hükümeti hem de Filistin Yönetimi baypas edildi.

“İsrail savunma yetkilileri, Filistinlilere mal ve hizmet şeklinde ödeme yapılmasını istiyorlar ve Hamas kontrolündeki hükümete tek kuruş bile gitmemesi konusunda ısrar ediyorlar.”

Amaç; 1999 yılında BG Group ile Yasser Arafat yönetimindeki Filistin Yönetimi arasında imzalanmış olan sözleşmeyi yok hükmüne getirmekti.

2007 yılında BG ile önerilen anlaşmaya göre, Filistinlilerin Gazze’deki denizaşırı kuyulardan elde edilen doğalgazı, denizaltından ilerleyen bir boruhattı yoluyla İsrail’in Ashkelon limanına getirilecek; böylelikle doğalgaz satışı üzerindeki denetim İsrail’in eline geçecekti.

Anlaşma çuvalladı. Müzakereler askıya alındı.

“Mossad başkanı Meir Dagan, anlaşmaya güvenlik gerekçeleriyle karşı çıktı. Buradan elde edilen gelirlerin terörü finanse edeceğini söyledi.” Knesset üyesi Gilad Erdan, “Başbakan yardımcısı Ehud Olmert’in Filistinlilerden Aldığı Doğal Gazın Ödemesinin Hamas’a Hizmet Edeceği” konulu konuşmasından alıntı. Konuşma, 1 Mart 2006 tarihinde yapılmış olup, emekli Yarbay Moshe Yaalon tarafından, Does the Prospective Purchase of British Gas from Gaza’s Coastal Waters Threaten Israel’s National Security? / Gazze’nin Karasularından British Gas tarafından Satın Alınması Olası Doğalgaz, İsrail’in Ulusal Güvenliğini Tehdit Eder mi? başlıklı Jerusalem Center for Public Affairs’de Ekim 2007’de yayımlanan makalesinden alıntılandırılmıştır.

İsrail’in niyeti; işletme paylarının Filistinlilere ödenmesi olasılığını engellemekti. Ekim 2007’de BG Group, İsrail ile olan müzakerelerden çekildi ve 2008 yılı Ocak ayında da İsrail’deki ofislerini kapattı.

Çizim Tahtasındaki İşgal Planı

Dökme Kurşun Operasyonu çerçevesinde Gazze şeridinin işgal planı, İsrail askeri kaynaklarına göre, 2008 yılı Haziran ayında uygulamaya kondu. “Savunma bakanlığındaki kaynaklara göre; Savunma Bakanı Ehud Barak, İsrail Savunma Güçleri’ne altı ay öncesinden bir operasyon için hazırlanmaları yönünde talimat verdi. (Haziran veya Haziran’dan önce). Ancak İsrail o dönemde Hamas ile bir ateşkesin müzakerelerini yapmaya başlamıştı. (Barak Ravid, Operation “Cast Lead” (Dökme Kurşun): İsrail Hava Kuvvetleri, aylarca süren planlamanın ardından saldırısına başladı. Haaretz, 27 Aralık 2008)

Aynı ay içerisinde İsrailli yetkililer British Gas ile temas kurdular. Amaçları; Gazze’nin doğalgazının satın alınmasına ilişkin kritik müzakereleri tamamlamaktı.

“Hem Maliye Bakanlığı genel müdürü Yarom Ariav, hem de Ulusal Altyapı Genel Müdürü Hezi Kugler, BG’yi, İsrail’in görüşmeleri yenileme arzusu hakkında bilgilendirmekte uzlaştılar.”

Kaynaklar ayrıca, BG’nin henüz İsrail’in talebine resmi yanıt vermediğini eklediler; ancak şirket yetkilileri muhtemelen birkaç hafta içerisinde İsrail’e gelecek ve hükümet yetkilileriyle görüşmeler gerçekleştirecekti. (Globes online- Israel’s Business Arena, 23 Haziran 2008)

British Gas (BG Group) ile müzakereleri hızlandırma kararı, kronolojik olarak, Haziran ayında başlayan Gazze’nin işgali planlamalarıyla aynı zamana denk düşmektedir. Görünen o ki, İsrail, BG Group ile zaten ileri planlama aşamasında bulunan işgal öncesinde bir anlaşmaya varmak konusunda oldukça endişeli.

Dahası, British Gas ile yapılan müzakereler, Ehud Olmert hükümeti tarafından, askeri bir işgalin masada bulunduğu bilgisi dahilinde gerçekleştirildi. Büyük olasılıkla Gazze şeridine yönelik olarak yeni bir “savaş sonrası” siyasi-askeri düzenleme de İsrail hükümeti tarafından planlanmaktaydı.

Aslında, British Gas ile İsrailli yetkililer arasındaki müzakereler, 2008 yılı Ekim ayında devam etmekteydi: yani, 27 Aralık günü gerçekleşen bombardımanlardan 2-3 ay önce...

Kasım 2008’de ise, İsrail Maliye Bakanlığı ve Ulusal Altyapılar Bakanlığı, İsrail Elektrik Şirketi’ne British Gas ile Gazze’de BG’nin denizaşırı imtiyazlarından doğalgaz satın almak üzere müzakerelere girmesi doğrultusunda talimat verdi. (Globes, 13 Kasım 2008)

“Savunma Bakanlığı genel direktörü Yarom Ariav ve Ulusal Altyapılar genel direktörü Hezi Kugler, IEC CEO’su Amos Lasker’e kısa süre önce yazdı ve hükümetin bu yıl başında onay verdiği çerçeve öneriyle paralel olarak müzakerelerin ilerletilmesine izin verme yönündeki kararı hakkında kendisini bilgilendirdi.”

Başında Moti Friedman’ın bulunduğu IEC kurulu, çerçeve önerinin ilkelerini birkaç hafta önce kabul etti. BG Group ile olan görüşmeler, Kurul bir ihaleden muafiyeti kabul ederlerse hemen başlayacak.” (Globes, 13 Kasım 2008)

Gazze ve Enerji Jeopolitiği

Gazze’nin askeri işgalinin amacı, doğalgaz sahaları üzerindeki egemenlik hakkının, uluslararası hukuku ihlal edecek şekilde, İsrail’e devridir.

Peki, işgal sonrasında ne bekleyebiliriz?

Filistin’in doğalgaz rezervlerine ilişkin olarak İsrail’in niyeti nedir? İsrailli ve/veya “barış koruma” güçlerinin konuşlandırılması eşliğinde yeni bir toprak düzenlemesi mi? İsrail açısından stratejik olan tüm Gazze kıyı şeridinin askerileştirilmesi mi? Filistin’in doğal gaz sahalarına açık bir şekilde el konması ve İsrail’in Gazze’nin deniz bölgeleri üzerindeki egemenliğini tek taraflı olarak beyan etmesi mi?

Eğer gerçekleşecek olan şey bu ise, Gazze’nin doğalgaz sahaları, İsrail’in denizötesi tesislerine entegre edilecekti ve söz konusu tesisler de Gazze şeridiyle yan yanaydı.

Bu farklı denizötesi tesisler, aynı zamanda İsrail’in enerji taşımacılığı koridoruyla bağlantılıdır. Söz konusu koridor, petrol boruhattı terminali olan ve Kızıl Deniz üzerinde bulunan Eilat limanından Ashkelon’daki boruhattı terminali-limana ve kuzeydeki Hayfa’ya dek uzanmaktadır. Muhtemelen, tesisler, Türk limanı Ceyhan ile İsrail-Türkiye arasında kurulması önerilen boruhattı üzerinden birbirine bağlanacaktı.

Ceyhan, Bakü, Tiflis, Ceyhan Trans-Kafkasya boruhattının terminal noktasıdır. “Hedeflenen şey ise; BTC boruhattını Trans-İsrail Elyat-Aşkelon boruhattıyla bağlantılandırmaktır.” (Bkz. Michel Chossudovsky, The War on Lebanon and the Battle for Oil (Lübnan Savaşı ve Petrol Mücadelesi), Global Research, 23 Temmuz 2006)

http://www.globalresearch.ca/war-and-natural-gas-the-israeli-invasion-and-gaza-s-offshore-gas-fields/11680