İsrail İle Rusya Arasında Uzay`ın Ortak Denetimi İşbirliği

ASAM

2010 yılı sonunda askeri anlamda önemli bir işbirliğine adım atmış olan Rusya ve İsrail, işbirliklerinin bir diğer kilit ayağı olarak “uzay alanı”na odaklandılar.

İsrail ile Rusya’nın Uzay Ajansları’nın uzay alanında işbirliğine dair imzaladıkları Çerçeve Anlaşma’nın hedefi; astrofizik ve gezegen araştırmaları, uzay biyolojisi ve uzay tıbbı gibi alanlarda ortak programlar geliştirmek olup, aynı zamanda fikri mülkiyet alanındaki işbirliği için kılavuz ilkelerin ve bilimsel alanda görüş alışverişlerinin sağlanması için gereken çerçeveyi sunuyor.

Bu anlaşma, İsrail’in daha önce Avrupa Uzay Ajansı ve gerek Fransa gerekse İtalya’nın uzay ajanslarıyla imzalamış olduğu eski anlaşmalara eklemleniyor. İsrail Bilim Bakanlığı’nın yaptığı açıklamaya göre; hem endüstriyel hem de bilimsel topluluklar, bu yeni anlaşmadan büyük yarar sağlayacaklar. İsrail Uzay Ajansı Başkanı Dr. Zvi Kaplan, Haaretz’e yaptığı açıklamada, “Bu anlaşmanın, her iki ülkenin araştırma ve endüstriyel kuruluşlarının ortak faaliyetlerde bulunması yoluyla uygulanacağını umuyoruz” ifadelerini kullandı. İsrail veya onun ortaklarının bir yatırımda bulunmaması sebebiyle uygulanmayan, ancak başka ülkelerle mevcut olan birçok çerçeve anlaşma var.

Anlaşmanın imzalanması sırasında, ayrıca İsrail Bilim ve Teknoloji Bakanı Daniel Hershkowitz, Rusya federal uzay ajansı Roscosmos’un direktörü Anatoly Perminov, Zvi Kaplan ve her iki ülkenin uzmanları da hazır bulundu.

Hershkowitz’e göre, İsrail, uzay alanında bir “dünya gücü”. “Diğer birçok ülke üzerinde avantajlarımız ve kendimize has yeteneklerimiz bulunuyor. Uzay alanında kendisi de öncü bir ülke olan Rusya’nın, İsrail’in bu konudaki deneyimlerini edinmek isteyişi, İsrail Devleti için büyük bir onurdur.” Perminov ise, Haaretz’e yaptığı açıklamada, “ileri çözünürlük düzeyinde, yeryüzünün uzaydan tespiti amacıyla, 230 kilogram ağırlığında bir mikro-sistem geliştirmek” üzere İsrail ile işbirliği yapmak istediklerini belirtti.

Roscosmos’un başkanı, aynı zamanda Ajans’ının yakın gelecekteki gündeminden söz etti: “2035 yılı itibariyle Mars’a insanlı bir misyon göndermeyi planlıyoruz”. Başkan, Ajans’ın geçtiğimiz sene, söz konusu mesafeyi kapsamına alabilen nükleer bir motor üzerinde çalışmaya başladıklarını ifade etti. Motorun dokuz sene içinde hazır olacağını umduğunu da özellikle ekledi. Perminov’a göre, uzaydaki ikili işbirliğinin, halihazırda ilk aşamasında bulunduğunu; roket ve uzay endüstrisinde Rus ve İsrailli şirketler arasında temaslar kurmak üzere gereken çabaları içerdiğini belirtti. Ve ekledi: “Aynı zamanda, bugün ülkelerimizin uzay alanında karşılıklı yarar sağlayacak bir pozitif işbirliği deneyimi bulunuyor. Şunu söylemem yeterli olacaktır: Bugün, İsrail’e ait beş uzay aracı, yörüngelerine Rus taşıyıcı roketleri sayesinde yerleştirildi.”

İsrail, son yıllarda uzay ekipmanlarının boyutunu küçültmedeki başarısı dolayısıyla kendisine uluslararası çapta ayrıcalıklı bir yer edindi. Bu alandaki uzmanlığı ise, uydularını batıya doğru fırlatmasında yatıyor. Füzeleri doğu komşuları üzerine atmamak isteyen İsrailli bilimadamları, bu ihtiyaçtan dolayı, üzerlerindeki külfeti hafifletmek için İsrail’in uzay teknolojisinin ağırlığını azaltmaya odaklanmışlardı.

İmza töreni sırasında, İsrail Başbakanı Netanyahu, diplomatik ilişkilerin tesis edildiği 20 yıldan beri süregelen ikili ilişkilerin durumunun iyi olduğuna dikkat çekti ve Rusya’nın gelişmiş endüstrisi ile İsrail’in gelişmiş, hedef-odaklı, sofistike endüstrisinin her iki ülkeye büyük yararlar sağlayacağına işaret etti. Bir yıl önce Rus Bakan Hershkovitz’e, İsrail’in uzay faaliyetlerinde en doğal partnerinin Rusya olacağını söylediğini aktaran Netanyahu, bu anlaşma çerçevesinde “teknoloji” boyutuna odaklandıklarını ve bu kapsamda yakın zamanda uzayda bir düzine uydunun bulunacağını belirtti.

Bir basın yetkilisinin ifadeleriyle, anlaşma, uzay teknolojilerinin barışçıl amaçlar için kullanımı da dahil olmak üzere uzayda Rusya ve İsrail’e karşılıklı olarak yarar sağlayacak bir işbirliğinin geliştirilmesi için yasal ve örgütsel bir çerçeve yaratmayı hedefliyor.

Rusya’nın halihazırda İsrailli müşterisinin çıkarları doğrultusunda, Amos-5 isimli bir telekomünikasyon uydusu hazırladığı belirtiliyor.

Uzay alanındaki bu anlaşma, her iki ülkenin siyasi ve ekonomik çıkarlarını karşılarken; aynı zamanda geniş ölçekli ve uzun vadeli uzay projelerinin potansiyelini de tam olarak gerçekleştirmelerine yardımcı olacak.

Rusya-İsrail arası Askeri İlişkilerde Güncel Durum Dosyası

Rusya-İsrail ilişkilerinin uzay alanına sıçradığı bir konjonktürde, ilişkilerin çok değil, birkaç ay önce askeri işbirliğini güçlendirecek şekilde yeni bir boyut kazandığını da anımsamak gerekiyor. Bu bağlamda, Rusya ve İsrail Savunma Bakanları’nın 6 Eylül 2010 tarihinde imzaladıkları askeri işbirliği anlaşması, ilişkiler açısından bir dönemeç niteliğinde.

Rusya Savunma Bakanı Anatoly Serdyukov’un ifadesiyle, taraflar, 6 Eylül günü, “uzun-vadeli bir anlaşma”nın altına imza attılar. İsrailli meslektaşı Ehud Barak ise, Rusya’nın savunma mercileriyle yapılan toplantının “uzun vadeli bir işbirliğinin ilk adımı” olduğunu ifade ettikten sonra, “insansız hava uçaklarını kullanmak da dahil olmak üzere, terörle mücadele ve güvenliğin sağlanması alanında Rus ordusuyla deneyimlerini paylaşmaya hazır olduklarını” sözlerine eklemişti. Ancak, İsrail’in, kısa süre önce, insansız hava uçakları üretmek üzere Rusya ile 300 milyon dolar değerinde bir ortak teşebbüs kurma doğrultusunda planlarını, hassas teknolojilerin transferine dair endişelerinden dolayı askıya aldığını bu noktada anımsamak gerek. Barak’a göre, İsrail, Rusya’yı “kendi bölgesinde ve küresel düzlemde çok büyük bir oyuncu olarak kabul ediyor.”

Rusya, İsrail’den yaptığı ilk askeri satın alımı olarak, 2010 bahar döneminde 12 adet insansız casus uçağı alımı sözleşmesi imzalamıştı. Serdyukov’un söylediğine göre, halihazırda sayıları 50’yi bulan askeri personel, bu uçakları kullanmayı öğreniyorlar. Rus Savunma Bakanı’na göre, Rusya, “İsrail ordusunun deneyimlerini ve uygulamalarını ciddiyetle ve dikkatli bir şekilde inceliyor ve bu doğrultuda kendi ordusunu modernize ediyor.”

Rus ordusu, daha önce de, İsrail-yapımı orta menzilli insansız hava uçaklarını satın almakla ilgileniyordu ve hatta bu taleplerini resmi olarak da İsrail’e iletmişlerdi. Ancak, İsrail Savunma Bakanlığı, bu silahların ihracatına dair birçok kısıtlamaların bulunduğu gerekçesiyle bu talebi reddetmişti. Öte yandan, İsrailli bir yetkili, “bazı ileri teknolojileri kendilerine saklamak zorunda oldukları” şeklinde de bir yorumda bulunmuştu.

İsrail, halihazırda Rusların ilgisini “taktik füzeler” üzerine çekmeye çalışıyor ve bu alanda bir satış yapmak istiyor. Bu kapsama, stratejik tesislerin korunmasına yönelik ileri sistemler, terörle mücadele sistemleri gibi olanaklar dahil ediliyor; ve İsrailli yetkililer bu konularda görüşmelere açık olduklarını sık sık ifade ediyorlar.

Barak’ın görüştüğü Rusya Başbakanı Vladimir Putin ise; “İsrail-yapımı hava arçlarını kendi enstrümanları ve lazer ekipmanlarıyla teçhizatlandırma olasılığını incelemekte olduklarını” dile getiriyor. Rusya, 2008 yılında Gürcistan’la patlak veren savaşta Rusya’ya karşı İsrail yapımı casus uçakları (Elbit Systems Hermes 450) kullandığından beri, Rusya da söz konusu uçaklardan bir filo yapma girişimlerine hız kazandırdı.

Farklı tahminlere göre, Rus ordusunun, savaş alanlarına dair etkin bir keşif mekanizması kurabilmek için, 100 kadar insansız hava taşıtına ve en az 10 adet yönlendirme ve denetim sistemine gereksinimi var.

Serdyukov’un açıklamalarına kulak verilecek olursa; tarafların askeri işbirliğine dair görüşleri –özellikle terörizmin ve kitle imha silahlarının yaygınlaştırılmasının önlenmesi- büyük ölçüde benzerlik gösteriyor. Barak ise, “ilişkilerinin birinci önceliğinin, “güvenlik meseleleri” olduğunu” özellikle belirtiyor.

Bununla birlikte, Rusya’nın Suriye ve İran’a –yani İsrail’in bölgedeki başlıca düşmanlarına- silah satışı, taraflar arasında bir gerginlik unsuru olageldi ve anlaşma, tam da bu konudaki anlaşmazlıkların akabinde imzalanmış oldu. Keza, Rus yetkililerin 2010 yılı başındaki açıklamalarına göre, Moskova, Suriye’ye MİG-29 savaş jetleri, Pantsir kısa menzilli hava savunma sistemleri ve zırhlı araçlar satmış; bu durum İsrail nezdinde endişe kaynağı olmuştu.

İsrail basınının aktardığına göre ise, İsrial Savunma Bakanı’nın Rusya’ya yaptığı iki günlük ziyaret, Rusya’nın Suriye’ye P-800 Yakhont krüvazör füzesi satmasını önlemek üzere gerçekleştirilmekte olan diyalogun bir parçası... Keza, İsrail, söz konusu silahların, Lübnan’da Hizbullah silahlı örgütüne transfer edilmesinden ve bunun sonucunda İsrail donanma gemilerine bir tehdit kaynağı olmasından korkuyor. Keza, 2006 yılında gerçekleşen ikinci Lübnan savaşı sırasında, Hizbullah, İsrail donanma füze korveti “Hanit”i, İran’dan tedarik ettiği yüzeyden denize füze sistemiyle vurup, mürettebattan dört kişiyi öldürmüştü.

İsrail’in bir diğer endişe kaynağı ise, Rusya ile İran arasında S-300 karadan havaya füze savunma sistemleri satışı konusunda varılan anlaşma. Söz konusu sözleşme birkaç yıl önce imzalanmıştı ve İran’ın hava savunma sistemini önemli ölçüde iyileştireceği öngörülüyordu. Ancak, Rusya, söz konusu füzelerin hiçbirinin teslim edilmediğini ileri sürüyor.

Silah satışları hakkında Rusya’nın üzerindeki tek baskı ise, İsrail’den kaynaklanmıyor; ABD de benzeri bir baskı uygulamayı sürdürüyor.

Anlaşmanın imzalanması sırasında, İsrailli Savunma Bakanı Barak’ın, İkinci Dünya Savaşı sırasında faşizmle mücadelesinde Rusya’ya teşekkür etmesi de, ilişkilerin bir diğer önemli boyutunu oluşturuyor: “Şunu gayet iyi biliyoruz ki, eğer Kızıl Ordu, faşist Almanya’yı mağlup etmeseydi İsrail devleti de olmayacaktı.”

İsrail`in Rusya`ya verdiği önemin sebepleri

İsrail ve Rusya önemli ilişkilere sahip iki ülke. İsrail, Rusya`ya birçok sebepten dolayı çok önem veriyor, Rusya da İsrail`e. İsrail`in Rusya`ya verdiği önemin birkaç sebebi var.

Rusya`nın BM Güvenlik Konseyi`nin vetoya sahip daimi üyesi olması, bu ülkenin İsrail`e düşman İran ve Suriye ile mevcut olan güçlü askerî ilişkileri ve Rusya`nın İsrail`e zarar veren silahları gibi. Başka sebepler de var ama bunlar en başta gelenler; özellikle de son Lübnan Savaşı`nın örnekleriyle ortaya koyduğu Rus silahları, İsrail`i, Rusya`ya çok önem vermek zorunda bırakıyor, Rusya ile yakın diyalog içinde olmaya adeta zorluyor.

Hatırlanacağı gibi son Lübnan Savaşı`nda İsrail kara ve zırhlı birlikleri en çok Rus yapımı roketlerden zarar görmüş, bu savaşta ölen 118 İsrail askerinin birçoğu Hizbullah`ın kullandığı bu roketlerle hayatlarını kaybetmişlerdi.

Bu roketler tanklara karşı kullanılan Kornet ve Fagot anti-tank roketleri ile çeşitli modellerde RPG roketleriydi. Fagot ve Kornetler İsrail`in çok övündüğü Merkava tanklarının delinmez denen zırhlarını delip çok sayıda Merkava`yı havaya uçurmuşlardı. Omuzdan atılan RPG`ler de hem tanklara ve hem de sabit mevzilere karşı Hizbullah savaşçıları tarafından ustalıkla kullanılmışlardı.

İsrail bu savaştaki kayıplarının büyük kısmına yol açan bu Rus roketlerinin Hizbullah`ın eline Suriye vasıtasıyla geçtiğini hep iddia etmiş, durumu Rusya`ya şikayet etmiş, Rusya`dan tedbir talep etmişti savaşın hemen ardından.

Rusya ise önce şikayetleri kabul etmemiş, söz konusu Rus roketlerinin Soğuk Savaş döneminden kalma eski roketler olduklarını söylemiş; ama İsrail`in fotoğraf, konşimento belgeleri ve başka kesin delilleri kendisine sunması üzerine kapalı kapılar ardında söz konusu roketlerin Suriye`ye sattığı roketler olduğunu kerhen kabul etmek zorunda kalmış, İsrail`in şikayetlerine karşılık bir jest olarak silah ihracatından sorumlu bir kişinin işine son vermişti.

Rusya ve İsrail, normal ilişkilerinin yanı sıra birtakım özel ilişkilere de sahip iki ülke aynı zamanda. Bugün Rusya`da 1 milyon kadar Yahudi yaşıyor; İsrail`de de 1 milyon civarında Rusya ya da eski Sovyet cumhuriyetlerinden gelme, Rusça konuşan Yahudi... Bunlar arasındaki bağlar devam ediyor, bağlar her iki ülkede birtakım ilişki ve gelişmeleri etkiliyor elbette.

Örneğin Wikileaks tarafından yayımlanan belgelerde, Rus liderlerinin İsrail Savunma Bakanı Avigdor Lieberman`ı 'kendilerinden biri' olarak gördükleri belirtildi. Moskova`daki ABD Büyükelçiliği tarafından ABD Dışişleri Bakanlığı`na gönderilen bir belgede, Lieberman`ın Rusya`ya 2009 Haziran`ında yaptığı ziyaretle ilgili değerlendirmeler aktarılıp, bilgilerin kaynağının da İsrail Dışişleri Bakan Yardımcısı Yuval Fuchs olduğu kaydediliyor.

Belgeye göre, 'Rusça konuşan Lieberman, `kendilerinden biri` olduğu yolundaki Moskova`nın izlenimini pekiştirmiş.' Belgeyi yazan ABD`li yetkili, 'İsrail Dışişleri Bakanı`nın tüm toplantılarını Rusça yaptığını, Moskova`yla ilgili hikayeler anlattığını, sigara içtiğini ve Rus muhataplarıyla rahat bir atmosfer oluşturduğunu' vurguluyor.

ABD`li yetkili Fuchs`un sözlerine dayanarak, İsrail Dışişleri Bakanı`nın 'eski bir dost gibi davrandığını', Rusların da onu 'zaten tanıdıkları' gibi hareket ettiklerini belirtiyor. (ASAM)

Kaynaklar:
http://www.haaretz.com/print-edition/news/israel-russia-sign-space-agency-cooperation-agreement-1.352220

http://www.mfa.gov.il/MFA/Government/Communiques/2011/Israel_Russia_space_cooperation_agreement_27-Mar-2011.htm

http://www.spacedaily.com/reports/Russia_Israel_Agree_On_Cooperation_In_Outer_Space_999.html

http://www.defencetalk.com/russia-boosts-military-cooperation-with-israel-28591/

http://www.businessweek.com/ap/financialnews/D9I2FJS01.htm

http://www.globes.co.il/serveen/globes/docview.asp?did=1000587391

http://www.jrtelegraph.com/2010/09/russia-israel-sign-military-cooperation-agreement.html

http://www.jpost.com/International/Article.aspx?id=187362

http://en.rian.ru/mlitary_news/20100906/160484967.html