´´ProftOf Bakü´´Projesi

Vasif Hasanlı

HASANLI: İlk sorum Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin durumuyla ilgili. İki ülkenin ekonomik ilişkilerini nasıl değerlendiriyorsunuz?

ZEYBEKCİ: Kardeş Azerbaycan, ikili ekonomik ilişkilerimizde özel önem atfettiğimiz ülkelerin başında gelmektedir. Aynı dili konuştuğumuz, ortak millî ve kültürel değerlere sahip olduğumuz Azerbaycan´ı bağımsız bir ülke olarak tanıyan ilk devlet biz olduk. O dönemden beri Azerbaycan ile siyasi, ekonomik ve kültürel tüm alanlarda özel ilişkiler tesis etmeye, çok taraflı bütün platformlarda Azerbaycan´a destek vermeye devam ediyoruz.

Azerbaycan ile ikili ticari ve ekonomik ilişkilerimizi değerlendirdiğimizde, son yıllarda gerek ülkemiz gerekse Azerbaycan ekonomisinin kaydettiği gelişmelere paralel olarak aramızdaki ticaret hacminin 2002-2015 döneminde sekiz kattan fazla artarak 3,5 milyar dolar seviyesine ulaştığını görüyoruz. Fakat son yıllarda, petrol fiyatlarındaki aşırı düşüş sebebiyle ortaya çıkan ekonomik sıkıntılar ikili ticaretimize de yansıdı. Bu yüzden 2014 yılında 5,1 milyar dolara kadar yükselen ikili ticaret hacmimiz, 2015 yılında yaklaşık yüzde 31 gerileyerek 3,5 milyar dolar oldu.

İkili dış ticaret hacmimiz 2016 yılında da senelik bazda yüzde 31,3 oranında azaldı. Bu düşüşün önüne geçmek ve ikili ticaretimizin önündeki engelleri kaldırmak üzere Azerbaycan ile bir Tercihli Ticaret Anlaşması akdedilmesi yönünde çalışmalarımızı yoğunlaştırmış bulunmaktayız. Teknik heyetlerimiz en son 16 Şubat 2017 tarihinde İstanbul´da bir araya geldiler.

Dış ticaretin yanı sıra karşılıklı yatırımlar ikili ilişkilerde stratejik rol oynamaktadır. Ülkemizin Azerbaycan´daki yatırımları 7,6 milyar dolara, Azerbaycan´ın ülkemizdeki yatırımları ise 5 milyar dolara ulaşmıştır.

Müteahhitlik alanındaki iş birliğimiz ayrı bir öneme sahiptir. Şu ana kadar Türk müteahhitleri Azerbaycan´da 11,6 milyar dolar değerinde 363 proje üstlenmiştir. Müteahhitlik firmalarımızın kardeş Azerbaycan´ın kalkınmasına bulundukları katkıdan son derece memnunuz. Bunun önümüzdeki yıllarda da artarak devam edeceğine inanmaktayız.

HASANLI: Türkiye´nin de içinde yer aldığı Bakü-Tiflis-Kars demir yolu projesinde bugüne kadar elde edilen sonuçları nasıl değerlendiriyorsunuz? Çünkü proje artık bitmek üzere ve 2017 yılında ilk tren seferlerinin başlaması bekleniyor.

ZEYBEKCİ: Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demir yolu projesinin hayata geçirilmesi ilk kez, 2004 yılında Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye Üçlü Ulaştırma Komisyonu toplantısında kararlaştırıldı. Demir yolu inşaatının Türkiye kısmı için 24 Temmuz 2008 tarihinde Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye Cumhurbaşkanlarının katılımı ile Kars´ta temel atma töreni düzenlendi.

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığımız ve üstlenici 

firmalarımız söz konusu projenin en kısa sürede tamamlanması için bütün gayretiyle çalışmaktadır. Projenin yaz aylarında tamamlanmasını planlıyoruz. BTK bizim için sadece bir demir yolu projesi değil aynı zamanda tarihî İpek Yolu´nun tekrar canlandırılmasına ve Türkiye´nin bölge ülkeleriyle ekonomik, sosyal ve kültürel ilişkilerini daha da pekiştirmesine yardımcı olacak bir fırsattır.

Projenin ilk kez gündeme getirildiği günden bugüne dünya ticaret sistemi gelişmekte olan ülkeler lehinde hızlı bir değişim sergiledi. Özellikle Asya´nın gelişen ülkeleri gerek küresel ticaretten aldıkları payı gerek küresel değer zincirlerindeki etkinliklerini her geçen gün artırmaktadır. Dolayısıyla ticaret koridorlarında taşınan yükün ağırlığı da bu bölgelere kaymaktadır. Örneğin Çin´in 2013 yılında başlattığı İpek Yolu Ekonomik Kuşak Programı´nın yalnızca Çin ekonomisine değil daha kapsamlı bir şekilde bölgedeki ülkelere tesir etmesinin sağlanması ve bölgeler arası ticaret ve iş birliğine uzun vadede katkı sağlayacak güçlü bir altyapının tahsis edilmesi için bölge ülkelerince çalışmalar sürdürülmektedir. Diğer taraftan Avrupa Birliği´nin de bölgede üç temel geçiş koridorunu uygulamaya aldığını görmekteyiz.

BTK demir yolu hattı, Çin´den Avrupa´ya uzanan İpek Yolu geçiş güzergâhında yer alan demir yolu ağının eksik halkalarından biriydi. Proje tamamlandığında, Boğaz geçişli Marmaray ve demir yolu geçişli Yavuz Sultan Selim Köprüsü ile söz konusu hattı birbirine kavuşturmuş olacağız. BTK demir yolu hattının hizmete girmesiyle hem Türkiye hem de Azerbaycan dünya ticaretinin çok önemli bir bölümünün gerçekleştiği güzergâhın önemli birer parçası hâline gelecektir.

HASANLI: Bakü-Tiflis-Kars demir yolu projesinin Türkiye-Azerbaycan ekonomik ilişkilerine katkıları neler olacak?

ZEYBEKCİ: Ülkelerimiz arasındaki ticaret hacmini daha yüksek seviyelere taşımak öncelikli hedeflerimizden biridir. Bunun için her iki ülke de var gücüyle çalışmalıdır. İkili ticareti kolaylaştırıcı ve hızlandırıcı projelere ihtiyaç var. İşte BTK demir yolu projesi bunlardan biridir.

Bilindiği üzere ürün maliyetlerinin belirli bir bölümünü taşımacılık giderleri oluşturmaktadır. Rekabetin had safhada olduğu küresel ticarette taşıma maliyetlerini aşağı çekecek ve süreleri kısaltacak lojistik projeler büyük önem arz etmektedir. Lojistik açısından gerçekleştirilecek iyileştirmelerin ticaret yaratıcı etkilerinin olduğu açıktır. Bu çerçevede, BTK demir yolu hattı iki ülke arasında taşımacılığın ucuzlamasına ve hızlanmasına katkı sağlayacaktır. Her iki ülkenin de bu projenin ticaret yaratıcı özelliğinden önemli kazanımlar elde edeceğine inancım tam.

Diğer taraftan bu demir yolu hattının hem Türkiye hem de Azerbaycan´ın transit geçişlerdeki önemini artıracağına inanıyoruz. Asya ile Avrupa arasındaki ticaretten Türkiye ve Azerbaycan´ın pay alabilmesi için BTK demir yolu projesine ihtiyaç duyuyoruz. Bu güzergâhta pek çok ulaşım koridoru tasarlanmaktadır. BTK demir yolu hattı, bizim bu ulaşım koridorları ile bütünleşmemiz bakımından çok değerlidir. BTK demir yolu hattını da içine alan Orta Koridor bu transit koridorlar arasında en kısa hat olması sebebiyle en dikkatleri çekenidir. Orta Koridor, Çin´den başlayarak Türkiye, Azerbaycan ve Hazar Bölgesi üzerinden geçerek Avrupa´ya bağlanmaktadır. Bu koridor Hazar Bölgesi, Orta Asya ve Türkiye´nin ulaştırma faaliyetlerini canlandıracak, bölgesel kalkınmaya katkıda bulunacak ve sürat kazandıraca

ktır.

HASANLI: Türkiye´nin yer aldığı diğer mega projelerden biri de Hazar Denizi kıyılarındaki “Port of Baku” projesidir. Bu proje coğrafi olarak Çin, Hindistan, Orta Asya, Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye ve diğer ülkeleri kapsamaktadır. Türkiye´ye ait tırlar Kazakistan limanlarından gelen yükleri bu proje aracılığıyla Türkiye´ye taşıyabiliyor. Devletler arası bir proje olan “Port of Baku”nun geleceğini nasıl görüyorsunuz?

ZEYBEKCİ: Azerbaycan´ın ulaştırma vizyonunu yakından takip ediyor ve bu alandaki gelişmeleri memnuniyetle izliyoruz. “Port of Baku” bahsettiğim üzere dünya ticaretinde değeri giderek artan Orta Koridor´un tam da ortasında, eşsiz bir konumda yer almaktadır. Liman, boru hatlarının geçtiği, demir yolunun ve kara yollarının kesiştiği bir güzergâhta bulunması sebebiyle hâlihazırda mevcut uluslararası ulaştırma hatlarının doğal bir kavşağı konumundadır. Yapımı süren ve önemli bir lojistik merkez olarak kurgulanan Port of Baku´nun, bölgesel ulaştırma şebekesiyle entegrasyonunun tamamlanmasıyla bütün Orta Asya´ya mal transferinin yapıldığı bir ticaret merkezine dönüşeceğine inanıyoruz.

Azerbaycan tarafından Port of Baku´ya çok ciddi bir yatırım yapılıyor. Çok modern bir anlayışla tasarlanan yeni limanın kapasitesinin uluslararası standartlarda tutulduğunu ayrıca içerisinde yolcu, kargo, Ro-Ro, demir yolu, kuru yük terminalleri ile gümrük hizmet binaları, ambarlar ve daha birçok hizmet noktalarının yer alması hasebiyle önemli üstünlüğe sahip olduğunu görüyoruz. Liman yönetiminin önümüzdeki yıllar için yük elleçleme hedefleri de bu projeden beklendiği üzere son derece iddialı. Önümüzdeki yıllarda bölgedeki diğer altyapı yatırımlarının da tamamlanmasıyla Orta Koridor´un daha aktif bir şekilde kullanılması gündeme gelecek. Özellikle hızla gelişen ülkelerin yer aldığı bu bölgede limanın yük hedeflerine kısa sürede ulaşacağına inanıyorum. Böylece Azerbaycan bu yatırımından hızlı bir geri dönüş sağlayacaktır. Bu projenin hem Azerbaycan´ın hem de tüm bölgenin refahının artırılmasında önemli katkıları olacak.

HASANLI: Türkiye´nin “Port of Baku” projesine ne gibi katkıları olabilir?

ZEYBEKCİ: Kültür coğrafyamız olan Orta Asya ile bütünleşebilmek, kültürel bağların yanı sıra sağlam ticari ve ekonomik bağlar oluşturmak ve bu bağları geliştirmek hassasiyetle üzerinde durduğumuz bir konudur. Türkiye´yi Orta Asya´ya daha etkin bir şekilde bağlayacak her proje bizim için çok değerlidir. İşte “Port of Baku”, BTK demir yolu hattı tamamlandıktan sonra bizi Hazar Denizi´nin ötesine taşıyacak en işlek bir köprü olacaktır.

Orta Asya ile ticaretimiz geleneksel olarak Rusya ve İran üzerinden yapılmaktadır ancak bu hatlarda bazı sorunlarla karşılaşıyoruz. Zaman zaman ihracatımızı sürdürmekte sıkıntılar çekiyoruz. Bu noktada Orta Koridor, ülkemizin ticaretinin kesintiye uğramadan devam ettirilebilmesi açısından önemli bir alternatif arz etmektedir. Orta Koridor´un canlandırılması ve aktif bir şekilde kullanılması için başta Azerbaycan olmak üzere bölge ülkeleriyle her zaman temas hâlinde olduk. Orta Koridor´un bütün bölge ülkelerine sağlayacağı katkının farkında olarak bu çalışmaları daha ileri aşamalara taşımak için çalışıyoruz.

Kara yolu taşımacılarımız, Port of Baku´nun Ro-Ro taşımacılığı imkânlarından faydalanmayı arzu ettiklerini her fırsatta dile getiriyor. BTK demir yolu projesi de nihayete erdiğinde demir yolu taşımacılığında da limanın sunduğu hizmetlerden faydalanmamız mümkün olacaktır. İnanıyorum ki bu iş birliğinden hem Türkiye hem de Azerbaycan ciddi kazançlar elde edecektir.(Azerbaycan,Publika-01.04.2017)