Tahıl Koridoru Toplantısı: Hangi Adımlar Atılacak?

Rusya ve Ukrayna askeri yetkililerinin uzun süre sonra İstanbul´da gerçekleştirdikleri ilk yüz yüze toplantıda, küresel gıda bunalımının aşılması için önemli adımlar atıldı. Birleşmiş Milletler (BM) yetkililerinin de katılımıyla gerçekleşen toplantı sonrasında açıklama yapan Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, tarafların koordinasyon merkezi kurulması, gemilerin ortak kontrolü ve seyrüsefer güvenliği konusunda uzlaştıklarını açıkladı.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres ise Reuters´a yaptığı açıklamada anlaşma sağlanmadan önce daha çalışmaların sürmesi gerektiğini vurguladı:

New York´ta gazetecilere konuşan Guterres, 'Önemli bir adımın atıldığını gördük. Ancak halen tüm tarafların iyi niyetli olduğunu ve üstüne düşeni gerçekleştirdiğini görmemiz gerek' dedi.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy de toplantıda önemli bir ilerlemenin kaydedildiğini dile getirdi.

Türkiye´nin ev sahipliğinde gerçekleşen toplantı, Rusya ve Ukrayna askeri yetkililerinin küresel gıda sorununa karşı Ukrayna tahılının dünya pazarlarına taşınmasına dönük planları yüz yüze konuşmasına olanak sağlayan ilk buluşma oldu.

Türkiye´nin hem Rusya hem de Ukrayna ile yürüttüğü yoğun diplomasi ve BM´nin perde arkasında yaptığı çalışmaların sonucu gerçekleşen toplantıda varılan uzlaşıyı Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar kamuoyuna duyurdu.

Ukrayna´nın limanlarındaki gemilerde ve silolarında bekleyen milyonlarca ton tahılın Karadeniz´den güvenli şekilde taşınmasına odaklanan toplantının olumlu ve yapıcı bir havada gerçekleştiğini söyleyen Akar, tarafların şu teknik noktalarda uzlaştığını duyurdu:

İstanbul´da koordinasyon merkezi

Ukrayna tahılının taşınması için üzerinde uzlaşılması beklenen planın askeri, siyasi, ekonomik ve hukuki boyutlarının bulunduğunu öngören Türkiye, uzun soluklu olması beklenen bu operasyonun sorunsuz yaşanması için İstanbul merkezli bir komuta veya kontrol merkezi kurulmasını öneriyordu. Böylece sürecin yürütülmesinde daha merkezi bir rol oynamak istiyordu.

Ancak üzerinde uzlaşılan, İstanbul´da 'tüm tarafların temsilcilerinin bulunacağı bir koordinasyon merkezinin oluşturulması' oldu. Böylece sürecin kontrolü tam olarak ne Türkiye´nin ne de BM´nin tekelinde olacak. Bu formül, Rusya ve Ukrayna´ya gıda koridorunun işletilmesinin her aşamasında işin içinde olma olanağı vermesi açısından önemli olarak değerlendiriliyor.

Merkezin İstanbul´da olması Rusya ve Ukrayna´nın karşı çıkmadığı bir durum. Rusya ve Ukrayna dışişleri bakanlarının Mart ayında Antalya´da gerçekleşen toplantısı dışındaki ikili buluşmaların adresi İstanbul olmuştu.

Liman giriş çıkışında ortak kontrol

Karadeniz´de güvenli koridor oluşturulmasına ilişkin Nisan ayından bu yana süren görüşmelerde her iki tarafın da önemli güvenlik kaygıları gündeme gelmişti. Bunlardan bir tanesi de Ukrayna´nın başta Odesa olmak üzere limanlarından ayrılacak tahıl yüklü gemiler ve yüklemek için limanlara yanaşacak boş gemilerin kontrolünün nasıl yapılacağına ilişkin idi.

Rusya, tahıl yüklemek için Ukrayna´ya dönecek gemilerin silah ve askeri ekipman taşımasının önlenmesi için gemileri kontrol etmek istediğini dile getiriyordu.

Ayrıntı vermemesine karşın Akar bu konunun 'liman çıkış ve varış noktalarında müşterek kontroller yapılması' yoluyla çözüldüğünü kayda geçirdi. Ukrayna tarafı, gıda koridorunun kullanılması sürecinde Türk Silahlı Kuvvetleri unsurlarının da yer almasından yana olduğunu kaydediyordu. Gemilerin 'müşterek' kontrolü için Rusya ve Ukrayna taraflarını buluşturacak ortamı da yine Türk Silahlı Kuvvetleri´nin (TSK) sağlaması bu formülle mümkün olabilecek.

Karadeniz´de seyir emniyeti

Milli Savunma Bakanı Akar´ın saydığı uzlaşı noktaları arasında intikal rotalarında seyir emniyetinin sağlanması da yer alıyor. Ancak Akar yaptığı açıklamada bu konuda sağlanan uzlaşı hakkında bilgi vermedi.

Daha önce yapılan açıklamalarda, Ukrayna limanlarında bekleyen gemilerin Karadeniz´de oluşturulacak en az iki koridor üzerinden dünya pazarlarına taşınabileceği, bu rotaların güvenlikleri için Ukrayna tarafının güvendiği üçüncü tarafların rol oynayabileceği kaydediliyordu. Kiev yönetimi, Ukrayna ve Türkiye Savunma Bakanlıkları arsında devam eden yakın işbirliği nedeniyle, seyrüsefer güvenliği için de TSK unsurlarının devreye girebileceğini gündeme getiriyordu.

Ayrıca özellikle gemilerin liman girişi ve çevresindeki mayınlı alanlardan güvenli geçişi için de Türkiye, Ukrayna´ya destek verebileceğini belirtmişti. Akar´ın dile getirdiği intikal rotalarında seyir emniyeti başlığının bu unsurları ne kadar içerdiği daha sonra netleşmesi bekleniyor.

Haftaya imza atılacak

Milli Savunma Bakanı Akar, açıklamasında sürecin bundan sonraki aşamasına ilişkin de bilgi verdi. Tarafların sorunun çözülmesi konusunda istekli olduğunu gördüklerini anlatan Akar, süreci BM ile koordineli götüreceklerini kaydetti.

Akar, 'Bu manada önümüzdeki hafta Ukrayna ve Rus heyetlerinin yeniden Türkiye´de toplanması konusunda fikir birliğine varıldı. Önümüzdeki hafta yapacağımız bu toplantıda hem bütün detaylar bir kez daha gözden geçirilecek hem de yaptığımız çalışmalar imza altına alınacak' dedi. Ancak Akar´ın açıklamasından imzalanacak metnin niteliği ya da hangi düzeyde imzaların atılacağı anlaşılmıyor.

Rusya ve Ukrayna heyetlerinin yine Türkiye´de buluşacakları gelecek haftanın bir başka önemi de Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin´in Tahran´da Türkiye-İran-Rusya üçlü zirvesinde bir araya gelecek olmaları. Rusya-Ukrayna tahıl koridoru toplantısının, Tahran buluşması öncesi mi sonrası mı olacağı bilinmiyor.

Rusya´dan teklif paketi

Dünkü toplantıyla ilgili önemli açıklamalardan biri Rusya Savunma Bakanlığı´ndan geldi. Bakanlığın Moskova´da yaptığı açıklama, toplantının başladığı dakikalarda Rusya´nın Ankara Büyükelçiliği resmi Twitter hesabından Türkçe olarak kamuoyuna paylaşıldı:

'Temsilcilerimiz, Karadeniz limanlarından tarım ürünlerinin çıkarılması konusunda Türkiye, BM ve Ukrayna heyetleri ile İstanbul´da dörtlü görüşmelere katılıyor. Heyetimiz, mümkün olan en hızlı pratik çözüm için bir teklif paketi hazırlayıp sunmuştur.'

Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü Igor Konashenkov tarafından yapılan açıklamada, Rusya´nın taraflara sunduğu teklif paketine ilişkin bir ayrıntı verilmedi. Bu pakette yapılan önerilerin, Savunma Bakanı Akar´ın açıkladığı uzlaşı noktalarına ne kadar tesir ettiği bilinmiyor.

Ancak Rus tarafı, son iki gündür yaptığı açıklamalarla, gıda bunalımının sona ermesi için uzlaşıya açık olduğu mesajını vermiş ve tahılın ihraç edilememesinden Ukrayna´yı sorumlu tutmaya devam etmişti. Rusya´nın tahıl ihracı sırasında kısmi ateşkes uygulayabileceği de basın haberlerine yansımıştı.

Ukrayna güvence istemeye devam ediyor

24 Şubat´tan bu yana topraklarını Rus işgaline karşı savunan Ukrayna, silolarda ve gemilerde bekleyen tahıl ürününü bir an önce satıp gelir elde etmek hem de yeni hasat ürünlere yer açmak amacıyla sürecin yaşama geçmesini istiyor.

Ancak bunun gerçekleşmesi için hem gemilerin hem de kargonun güvence altında olmasını ayrıca Rusya´nın gıda koridorunu kullanarak Ukrayna limanlarına yeni saldırılar düzenlememesi güvencesini almak istiyor. Rusya´nın son dönemde saldırılarını Ukrayna´nın buğday ve diğer önemli tarımsal ürünlerini yetiştirdiği büyük önemdeki tarımsal alanlara yoğunlaştırması da Ukrayna üzerinde baskı yaratıyor.

Ukrayna, uluslararası toplumun dikkatini bu saldırılara çekmek ve Rusya üzerindeki 'gıda bunalımının sorumlusu' baskısını artırmayı hedefliyor. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba, toplantılardan önce yaptığı bir açıklamada, gıda koridorunun oluşması açısından iki aşamanın kaldığını, uzlaşma konusunda umutlu olduğunu kaydetmişti.

Kuleba, ancak, Rusya´nın temek olarak böyle bir anlaşmaya yanaşmayacağı, çünkü gıda satışından gelir elde edecek olan Ukrayna´nın kendisini daha iyi savunacağından korktuğunu da dile getirmişti.

Kaynak: BBC