Trump´ın İran ile nükleer anlaşmadan çekilme kararı Türkiye ekonomisini nasıl etkileyecek?

ABD Başkanı Donald Trump, 8 Mayıs´ta ülkesinin P5+1 (ABD, Rusya, İngiltere, Fransa, Çin, Almanya) ülkeleri ile İran arasında imzalanan nükleer anlaşmadan ayrılacağını ve 2015´te askıya alınan İran ekonomik yaptırımlarının en güçlü şekilde yeniden hayata geçirileceğini açıkladı. Trump, 2015´te yapılan nükleer anlaşmanın İran tarafından kendi amaçları için kullanıldığını savunarak, “Bugün ABD´nin İran´la nükleer anlaşmadan ayrılacağını ilan ediyorum. Tahran´a en üst düzey ekonomik yaptırımları yeniden getireceğiz” ifadelerini kullandı. 

ABD dışında anlaşmanın tarafı olan tüm ülkeler ABD´nin bu kararına katılmadıklarını ve karardan kaygı duyduklarını açıklarken ABD, İran´a yönelik yaptırım kararının diğer ülkeler tarafından da uygulanması yönünde politika izleyeceğinin işaretini verdi. Görevine yeni atanan ABD´nin Berlin Büyükelçisi Richard Grenell, ilk görev gününde “İran´da iş yapan Alman şirketleri derhal operasyonlarını kesmeli” ifadelerini içeren tweet atarken ABD Büyükelçisi´ne Almanya´dan tepki yükseldi.

´ABD´NİN KARARI TÜRKİYE´Yİ DE OLUMSUZ ETKİLEYECEKTİR´

ABD´nin İran´a yaptırımlarından Türkiye´nin nasıl etkileneceğini Sputnik´e değerlendiren ekonomist Arda Tunca, “ABD Trump´ın gelişiyle birlikte uluslararası siyaseti geren, alevin üstüne körükle giden bir politika uygulamaya başladı. Bu çerçevede ABD´nin Avrupa ile arası açılmaya başladı. İran´a ambargoların kalkmasıyla birlikte pek çok şirket İran´da iş yapmaya başlamıştı, Türkiye de yavaş yavaş ticaretini açmaya başlamıştı İran´la. Her ne kadar Avrupa ‘Ben anlaşmayı devam ettiriyorum´ dese de bir hasar ortaya çıkacaktır önümüzdeki dönemde. Türkiye´yi de birtakım olumsuzluklar etkileyecektir; kurdaki oynamayla bunu gördük” dedi.

ABD´nin hamlesinin, İran´ın komşusu olan Türkiye için olumlu bir gelişme olmadığını vurgulayan Tunca, “Biz bölgede barış ve ticaret gelişsin diye mücadele ediyoruz ama ABD´nin politikası hiç barışa yönelik değil. Türkiye burada belki de Avrupa ülkeleri ile ortak bir politika geliştirerek bu sıkıntıyı aşmanın yollarını arayacaktır. Türkiye ekonomisi açısından, İran ile gelişen ticaret de göz önüne alındığında bunun olumsuz bir gelişme olduğu muhakkak ama bu konu Türkiye´nin iradesiyle olan bir mesele değil. Türkiye bu iradeyi geri almak için siyasi ve ekonomik hamleler yapmalıdır ve yapacaktır diye düşünüyorum” diye konuştu. 

´TRUMP YÖNETİMİNDEKİ ABD´NİN BEKLENMEDİK ADIMLAR ATACAĞINI ÖNGÖREREK HAREKET ETMEMİZ GEREKİYOR´

ABD´nin yaptırım kararının, sadece Türkiye´yi değil İran´la iş yapan tüm ülkeleri olumsuz etkileyeceğini de belirten Tunca, “Ekonomik açıdan kimsenin faydasına olacak bir durum söz konusu değil. Sonuçta yolda ilerleniyordu, yolun üstüne bir taş kondu. Bu taş herkesin önüne kondu. ABD bu engeli her cephede çıkartıyor, dünya böyle bir zorlukla karşı karşıya şu anda. Almanya´da Merkel açıklama yaptı, ABD Büyükelçisi´ni diplomasiyi öğrenmeye davet ettiler. ABD´de şu anda siyasi istikrar var mı yok mu ondan da emin değiliz. Trump´ın ilk başkan olduğunda yola çıktığı takım ortada yok. Dolayısıyla ABD´nin ne yapacağını kestirebilmenin zor olduğu bir ABD dış politikayla karşı karşıyayız. Buna karşı herkesin bir duruş sergilemesi gerekiyor. Fakat sonuç itibariyle hiçbir ülke için olumlu bir gelişme değil. Obama döneminde ne yapıldıysa tersine çevirmeye çalışıyor Trump. Trump´ın yönetimindeki ABD´den bu tip enteresan adımları atacağını öngörerek hareket etmemiz gerekiyor” ifadelerini kullandı. 

´İRAN´DA VE İRAN´LA İŞ YAPAN ŞİRKETLERE YANSIMALARI OLACAK´

GCM Menkul Kıymetler Araştırma Uzmanı Enver Erkan da Sputnik´e yaptığı değerlendirmede ABD´nin İran´la yapılan nükleer anlaşmadan çekilmesinin, bölgedeki riskleri arttıran bir durum olduğunu ifade ederek “Bölgesel risklerin artması, elbette bizi de ister istemez içine çeken bir durum. İran bizim önemli bir ticaret ortağımız. İran´da iş yapan ve İran´la iş yapan şirketlere bazı yansımaları söz konusu olacaktır. Her ne kadar ambargo ABD ile sınırlı olsa da ABD, İran´la iş yapan Avrupalı ve Asyalı şirketlere daha mesafeli yaklaşabilir. Bu da bazı ülkeleri ya da şirketleri İran´la iş yapmaktan alıkoyabilir. Şu anda ayyuka çıkan bir risk yok; Avrupa, İran´la anlaşmayı devam ettiriyor. Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore gibi ülkeler İran´dan petrol almaya devam edecekler. Bu açıdan baktığımızda satın alma ambargosunun ABD ile sınırlı olması çok sınırlı bir İran petrol arzını piyasadan çekecektir. Bu noktada felaket senaryosu İran´ın da anlaşmadan çekilmesi olacaktır ama şimdilik böyle bir durum yok” diye konuştu. 

ABD´nin attığı adımla petrol fiyatlarının yükselebileceğine işaret eden Erkan, “Petrol fiyatlarının daha da yükselmesi, Türkiye açısından negatif bir senaryo olarak karşımıza çıkıyor. Son dönemde zaten enerji fiyatlarında artıştan dolayı Türkiye´ni cari açığı, enflasyonu olumsuz etkileniyor. Bu noktada daha yüksek petrol fiyatına dair senaryolarda Türkiye açısından enerji maliyetinin artması ve etrafındaki jeopolitik risklerin artması bağlamında daha olumsuz bir görüntüden söz etmek mümkün olabilir” diye konuştu.

´ABD İRAN KONUSUNDA MÜTTEFİKLERİNİ YANINA ÇEKEMEDİ´

ABD´nin yaptırımları nedeniyle Türkiye´nin önümüzdeki dönemde Hakan Atilla davasına benzer davalarla karşı karşıya kalıp kalmayacağını da değerlendiren Erkan, şöyle konuştu: “O zamanki yaptırımlar uluslararası boyutlardaydı. Uluslararası anlaşmalara imza atmış olanların tamamının uyması gereken kurallardı. İran bu nedenle o dönemi içine kapanık olarak geçirmek zorunda kaldı. Şimdiki durum farklı, ABD şu anda dünya kamuoyunu yanına çekemedi, anlaşmanın diğer tüm tarafları anlaşmaya bağlılıklarını bildirdiler. İran´ı denetleyen tek yetkili kuruluş Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı, İran´ın anlaşma şartlarını ihlal etmediğini belirtti. ABD burada anlaşmayı siyasi sebeplerle bitirmiş görüntüsünde. ABD´nin müttefiklerini yanına çekememiş olması bu noktada olumlu bir durum. Fakat gayrıresmi bazı durumlar olabilir. Günümüzde ekonomi önemli bir silah ve ABD de bu ekonomi silahını kullanan ülkelerden. ABD ekonomi silahını kullanarak stratejik düşmanları üzerinde bazı tasavvurda bulunabilir. İran´ın ekonomik olarak olumsuz etkilenmesi, Türkiye açısından da olumsuz bir durum. Ancak cezai yaptırım söz konusu olmaz.” 

´ABD´NİN ATTIĞI ADIMLARDAN TÜRKİYE EKONOMİSİ DE ZARAR GÖRÜYOR´

Son dönemde Trump´ın ekonomi alanında aldığı korumacı tedbirler, Türkiye´yi yakından ilgilendiriyor. Mart ayında ABD´nin çelik ithalatına ek gümrük vergisi getirmesi ve Türkiye´yi gümrükten muaf ülkeler arasına almamasıyla, Türkiye´nin çelik sektörünü de olumsuz etkileneceği yorumları yapılmıştı. Bu kapsamda önceki gün Rus metal üreticisi MMK Şirketler Grubu, Türkiye´deki MMK Metalürji fabrikasında sıcak haddelenmiş çelik rulo üretimine yeniden başlama kararını askıya aldığını, ABD´nin Avrupa ülkelerine karşı uygulamaya koyduğu gümrük vergileriyle ilgili belirsizliğin bu kararda etkili olduğunu açıkladı.

Enver Erkan, Trump´ın çeliğe ek gümrük vergisi kararından Türkiye çelik sektörünün olumsu etkilendiğini vurgulayarak “Trump´ın korumacı ticari tedbirleri, diğer ihracatçıları ve ithalatçıları da etkileyecek bir durum. O yüzden küresel ticarette dengeler değişecektir. Küresel ekonomiler üzerinde daraltıcı bir etkisi söz konusu olacak ki bu noktada Türkiye´nin pazarlarının etkilenmemesi mümkün değil. Bu bakımdan bunun Türkiye´ye ekonomik yansımalarının olacağını elbette öngörebiliriz” dedi. 

Ekonomist Arda Tunca da ABD´nin attığı adımlardan Türkiye ekonomisinin birincil olarak etkilendiğini vurgulayarak, “Türkiye artık şunu görmeli; Trump´ın iktidarda olduğu bir ABD, Türkiye´ye her şekilde zarar verebilir. Buna göre tedbirler almamız lazım. Trump´ın önümüzdeki dönemde alacağı tedbirlerin hepsi Türkiye´yi olumsuz etkiliyor, belki Meksika sınırına yapılan duvarın doğrudan olumsuz bir etkisi yoktur. Türkiye´nin yapması gereken ABD´den hem ulusal güvenliğe hem de ekonomimize gelebilecek zararları hesaplamalı. Bizim birçok ABD´li dostumuz var, onlar da bu durumdan şikayetçiler, ABD´li girişimciler de vatandaşlar da şikayetçi. Son dönemde onaylanma oranı bu kadar hızla düşmüş başka bir ABD Başkanı yok. Bizim de buna göre hareket etmemiz gerekiyor. ABD´nin attığı adımlardan dünya ekonomisi de Türkiye ekonomisi de zarar görebilir, bunu görmemiz gerekiyor. Türkiye´nin uluslararası ekonomik ve siyasi durumu da çok iyi yönetebilmesi gerekiyor” diye konuştu.