Dr. Yaşar Kalafat
Türk milletini meydana getiren toplumlar/halklar arasında, en az bin yıllık “ortak” din, tarih, kültür, folklor ve coğrafya birliğinin teşekkül ettiği bilinmektedir. Söz konusu ortak değerlerin yanı sıra, gerek yazılı, gerekse konuşma dillerindemevcut olup “ortak” kullanılan binlerce kelimeden hareketle, eğerbirileri tarafından birtakım engelleyici müdahalelere maruz kalınmazsa, zaman içinde bir “dil birliği”nin de kendiliğinden oluşması kuvvetle muhtemel görülmektedir.
Ancak, hangi akla hizmet ise Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından, Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren“özleştirme” adı altında, dilde “ırkçılık” da denilebilecek bir uygulama kapsamında, Türkçenin malı olmuş ve toplumun genelinin kullandığı en az bin yıllık Arapça veya Farsça kökenli kelimeler,yaşayan Türkçeden atılmaya başlandı. Anadolu coğrafyası dâhil, Türk dünyasının genelinde ve hemen hemen diğer Müslüman halklar arasında da “ortak” olarak kullanılan kelimelerin yerine, birtakım yeni kelimeler icat edildi.(1) Örnek olarak, yeni icat kelimelerden birkaçını, yaşayan Türkçe ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu´da konuşulan yerel dillerden Kürtçe(2) ve Zazaca´da(3) “ortak” olarak kullanılan kelimelerle mukayese edelim:
TDK´nun icadı Yaşayan
kelimeler Türkçe Kürtçe Zazaca
aygıt cihaz cihaz cihaz
aymazlık gaflet heflet/xeflet ğaflet
gömüt mezar,kabir merzel,qebır mezel,qebr
gönenç refah refah refah
inam emanet emanet emanet
işyar memur memur memur
olanak imkan imkan imkan
olasılık ihtimal ihtimal ihtimal
tinsel manevi manewi ma´newi
yanıt cevap cewab cewab/cebab
TDK tarafından icat edilen kelimelerin, yaşayan Türkçede yerini alması durumunda, Türkçe konuşanlarla diğer dilleri konuşanlar arasında bir iletişim kopukluğu probleminin ortaya çıkması kesindir.
Söz konusu iletişim kopukluğu, hiç şüphesizsadece Türkiye´deki toplumlarla sınırlı kalmayacak, Ortadoğu´da, Balkanlarda ve Orta Asya´da yaşayan diğer Türk toplulukları ile de yaşanacaktır.
Yukarıdaki TDK icadı kelimelerin, günümüzde konuşulan diğer Türk lehçelerindeki karşılıkları ile mukayese edilmesi durumunda sonuç değişmeyecektir. Yani Türkiye Türkleri ile diğer Türk toplulukları arasında iletişim kopukluğunun yaşanması kaçınılmaz olacaktır.
Birkaç örnek:(4)
Aymazlık: Azerbaycan Türkçesi: ğaflat, BaşkurtTürkçesi:ğafil, KazakTürkçesi: kapılık, KırgızTürkçesi:kapilet, ÖzbekTürkçesi:ğaflat, TatarTürkçesi:ğafillik, TürkmenTürkçesi:gaflat, UygurTürkçesi:ğaplat.
Gömüt:Azerbaycan Türkçesi:mazar, Başkurt Türkçesi:qabir, KazakTürkçesi:mazar, kabır, KırgızTürkçesi:mazar, kabır, ÖzbekTürkçesi:mazar, kabr, TatarTürkçesi:kabir, TürkmenTürkçesi:mazar, UygurTürkçesi:mazar.
İnam: Azerbaycan Türkçesi:amanat, Başkurt Türkçesi:amanat, KazakTürkçesi:amanat, KırgızTürkçesi:amanat, ÖzbekTürkçesi:amanat, TatarTürkçesi:amanat, TürkmenTürkçesi:amanat, UygurTürkçesi:amanat.
Olasılık: Azerbaycan Türkçesi:ehtimal, BaşkurtTürkçesi: ihtimal, KazakTürkçesi:ıktıymal, KırgızTürkçesi:ıktımal, Özbek Türkçesi:ehtimal, TatarTürkçesi: ihtimal, TürkmenTürkçesi:ahtimal, UygurTürkçesi: ihtimal.
Yanıt: Azerbaycan Türkçesi:cavab, BaşkurtTürkçesi:yavap, KazakTürkçesi:javap, KırgızTürkçesi:cöp, ÖzbekTürkçesi:cavab, Tatar Türkçesi:cavap, Türkmen Türkçesi:coğap, UygurTürkçesi:cavap.
Türk Dil Kurumu´nun Türkçe için hazırlayıp uyguladığı projeden ilham aldıkları anlaşılan bazı siyasi Kürtçü kurumların sorumluları da,yoğunluklu olarak 1980´li yıllar itibarıyla, söz konusu projenin benzerini Kürtçe için hazırlayıp uygulamaya koydular. Bunu neşrettikleri Kürtçe materyalin içeriğinden görebilmekteyiz.
TDK uzmanlarının Türkçe için yaptığıgibi, Kürtçü unsurlar da onları örnek alarak Kürtçedeki Arapça, Farsça ve Türkçe kökenli kelimeler yerine, yeni kelimeler icat ederek Kürtçeye yerleştirmeye başladılar. Bilhassa Kürtçeden temizlenmek istenen kelimelerin yaşayan Türkçe veya Osmanlı Türkçesinde “ortak” kullanılan kelimeler olması dikkat çekicidir.
Amaçlanan şey açıktır: Kürtçenin Türkçeden farklılığını ortaya koymak!
Zaten Arapça, Farsça ve Türkçe/Osmanlıca kelimelerin Kürtçeden çıkarılması halinde, ortada Kürtçe diye bir dilin kalamayacağının farkındadırlar. Bundan dolayı, anılan dillerle “ortak” olan kelimeler yerine, yeni kelimeler üretme yoluna gittiler.
Kürtçü unsurların Kürtçe için icat ettikleri yeni kelimelerden birkaç örnek vereceğiz. Bunların karşılığı olan ve yöre halkının konuştuğu Kürtçede asırlardır kullanılan kelimelerin Türkçe kelimelerle “ortak” özelliğine dikkat edilmelidir. Türkçe ile “ortak” olan kelimelerin Kürtçeden temizlenmek istenmesi düşündürücü değil midir?!
Kürtçülerin icadı
Kelimeler (5) Kürtçe Türkçe
artêş ordi ordu
buyer hedise hadise
dadgeh mehkeme mahkeme
dibistan mekteb mektep
dirok tarix/tarih tarih
ewlekari emniyet emniyet
netewe milet,xelk/helk millet,halk
nûçe xeber/heber haber
parêzger abukat avukat
pirtuk kıtêb kitap
pizişk doxtor/dohtor doktor
şaredari belediye belediye
tekoşîn mıcadele mücadele
wêje edebiyat edebiyat
zagon qanun/kanun kanun
Kürtçü unsurların söz konusu uydurma kelimelerini, eski Kürtçe eserlerde, mesela; Ahmed-i Hani´nin “Mem u Zin”inde, MelaHüseynêBatê´nin “Mewlid-i Nebi”sinde, MelaAhmed-i Cezirî´nin “Divan”ı ile Fâki-yiTeyran´ın “Divan”ında bulmak mümkün değildir.
Bu arada, Kürtçü unsurların icadı olan uydurmakelimelerin, “çözüm süreci” döneminde 1 Ocak 2009 yılında “TRT-Şeş” (TRT-6) adıyla yayına başlayan, daha sonra ismi “TRT Kürdî” olarak değiştirilen Türkiye Cumhuriyeti´nin resmî televizyon kanalının Kürtçe programlarında hâlen de kullanılmaya devam edildiğinibelirtelim.
Ana dili Kürtçe olan bölge halkına,birlik ve kardeşlik temelinde yayın yapılması amacıyla kurulanTRT Kürdî, söz konusu uydurma Kürtçeile,bize göre bölge halkına değil,Kürtçü/bölücü ideolojiye hizmet etmektedir!
1.Türkçe Sözlük, cilt 1-2, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
2.D. İzoli, Ferheng:Kurdi-Tırki / Tırki-Kurdi (Türkçe-Kürtçe), Deng Yayınları, İstanbul, 1992.
3. Harun Turgut, Türkçe-Zazaca Sözlük, Do Yayınları, İstanbul 2008.
4.Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1991.
5.Türkçe-Kürtçe Sözlük (Hazırlayan: ZanaFarqînî), İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 2000.