Yaşar Kalafat (1)
Kavak köyü, Mucur-Kırşehir´e bağlı bir köydür. Derlenen bilgilere kaynaklık yapan Baki Yaşa Altınok (2) şahit olduğu olayın yaşandığı 1968 yılında köy camiinin din görevlisidir.
Kavak köyünde lohusa hanım aniden bayılır ve onu okuması için caminin imamını çağırırlar. O saatlerde köyden adamın birisi, akarsu kenarında suya eğilmiş halde, büyükçe bir kuşun hararetle bir şeyi yıkarken görür. Kuş pençesi ve gagası ile tuttuğu bir varlığı suya çırpa çırpa yıkamaktadır. Adam al karısı hikayeleri de dinlediğinden bu kuşa benzer varlığı arkasında sokularak yakalar. Ona ne yaptığını söylemesini yoksa onu öldüreceğini söyler. Al Karısı olduğu anlaşılan varlık kendisinin serbest bırakılması halinde bundan sonra hiçbir lohusa hanıma ve bebeğine dokunmayacağına söz verir.
Al karısı ile onu yakalayan şahıs aralarında anlaşırlar. Al karısı kendisini yakalayan adama “sana saçımdan bir kıl vereceğim. Bu kıl sizde bulunduğu sürece size bizim alemden hiçbir kimse dokunamaz” der. Ayrıca kendisine dokunulmamasını, lohusalar ve bebekleri ile olan ilişkisine devam etmesini ister. Aralarında anlaşırlar.
Al Karısı “Benim saçımdan alınmış saç telini o kadına götürün, ölmek üzere olan kadın artık ölmeyip ciğeri tarafımdan alınmış olmasına rağmen henüz ölmemiştir. Ben burada onun kanını suya akıttıkça o lohusa hanım kan kaybetmektedir. Ben yıkamayı durdurunca onun da kanaması duracak” der. Ancak senin buradan hemen gidip o lohusanın başından bir saç teli koparman gerekir. Böylece o kadın kurtulur ve sen Al Ocağı olursun” der.
Kuş donunda kara iye resimleri (3)
Kuş donuna girmiş Al karısını yakalayan şahız bu olaydan sonra Al Ocağı olur. Al tarafından basılmış lohusaların saçından kıl kopararak onların Al Karısından kurtulmalarını veya Al tarafından basılmalarını önlemek adına lohusaların saçlarından bir kıl koparmaktadır. Bu uygulama Al karısına karşı korunma ve onun zararından kurtulma olarak bilinmektedir.
Al Karısı yakalanmadan evvel çok kere güzel bir kız olarak, lohusayı basarken saçları uzun ve dağınık uzun çirkin göyüşleri kaşkol gibi sırtına atılı, şişman bir kadın veya ayıyı andıran kıllı bir yaratık, yakalandıktan sonra da çok güzel bir kadın olarak göründüğü bilinen bir varlıktır. Dondan dona girebildiği bilinirken kuş donuna girdiği tespiti ile ilk defa karşılaşılmış olmaktadır.
Mucur ve çevresinde de Al Karısı, Kepez, Kopez ve Enkebut gibi isimlerle de bilinir. Bunların hepsi aynı varlığa mı aittir, yoksa ortak özellikleri de olabilen bu varlıklara halk ortak isim olarak Al Karısını mı yakıştırmıştır, bu nokta pek açıklık kazanmamıştır.
Farklı kara iye resimleri (4)
Ciğeri sökülüp alınmış olan bir insanın nasıl yaşayabileceği hususu da astral alem varlıkları-insanoğlu ilişkileri bakımından tartışılacak bir noktadır. Ciğeri al karısı tarafından sökülüp alınmış bir lohusanın ölmediği şeklindeki tespit de ilk değildir. Selim-Sarıkamış´tan yapılmış bir tespitte, lohusanın kanlı ciğerini akarsu kenarında yıkamakta olan bir al karısının “insanoğlu bilse ki ciğerden akmakta olan kanlardan birkaç damla can çekişen lohusanın ağzına damlatabilse lohusa sağlığına kavuşacak, hemen uygulamaya çalışırdı” şeklindeki tespitin başka örnekleri de vardır. (5)
Al Karısının donuna girdiği varlıkların arasında “kıl” da vardır. Lohusanın iç organlarına iki şekilde ulaştığı ifade edilmektedir. Bunlardan ağız yoluyla girmeleri kıl donuna girerek olmaktadır. (6) Türk Destanlarında kıl donuna da girildiği Timur Devletov ve Gamze Gökür Toker tarafından tespit edilebilmiştir. (7)
Lohusanın ocak oluşturmak üzere el verdiği kimseler çok kere bir bez parçası, belki özel bir taş veya elini dokundurduğu herhangi bir şey olarak bilinirken kılın el vermede vasıta oluşu ile ilk defa karşılaşılmıştır. Al karısının isimlerinden birisinin “Kıllı Kız” oluşu Üzeyir Işık tarafından Bayburt çevresinde yapılan derlemelerden tespit edilmiştir. (8)
1 - Dr. Halkbilimi Araştırmaları Kültür ve Strateji Merkezi, yasarkalafat@gmail.com
2- Kaynak kişi; Baki Yaşa Altınok, Kırşehirli, araştırmacı yazar,
3- Kaynak: Иблис Кабир - властитель всех джинов и шайтанов.
4- Kaynak: Иблис Кабир - властитель всех джинов и шайтанов.
5- Yaşar Kalafat-A.O. Abdurrezzak, “Teke Yöresi-Orta Toroslar-İç Anadolu´dan Ardahan´a Mitolojik Boyutu İle Al
Karısı, Ardahan Araştırmaları Dergisi Yıl 1 S. ! Ekim 2018 s. 132-135
6 - Yaşar Kalafat, “Kıl/Saç Motifinin Erzincan Halk Kültüründeki Mitolojik İzleri (Nazar-Büyü-Fal Bağlamında Kara İyeler”, Erzincan Tarihi Sempozyumu, 28-29 Eylül 2019 Erzincan
7- Gamze Gökür Toker,” Hakas Destanlarında Sihirli Unsurlar ve Büyü” Motif Uluslararası Genç Halkbilimciler ve Türk Dünyası Kongresi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 15-16 Mayıs 2019
8- Üzeyir Bağcı, “Mitolojik Bir Kahraman Al Karısı: Elmalı Kaya Örneği” Motif Uluslararası Genç Halkbilimciler ve Türk Dünyası Kongresi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 15-16 Mayıs 2019
