Bölgesel ve küresel sınamaların gölgesinde G20 Dışişleri Bakanları ve MIKTA Toplantısı

Hacı Bayram Veli Üniversitesinden Doç. Dr. Şuay Nilhan Açıkalın, 20-21 Şubat'ta Güney Afrika'da gerçekleştirilen G20 Dışişleri Bakanları Toplantısı'nı ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın temaslarını AA Analiz için kaleme aldı.

***

2025'in ilk G20 Dışişleri Bakanları Toplantısı 20-21 Şubat'ta dönem başkanı Güney Afrika'nın ev sahipliğinde Johannesburg kentinde "dayanışma, eşitlik ve sürdürülebilirlik" temalarını benimseyerek gerçekleştirildi. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Güney Afrika'nın arazi yasasını bahane ederek toplantılara katılmadı.

Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa, G20 Dışişleri Bakanları Toplantısı'nın açılışında dışişleri bakanlarına hitap etti. Ramaphosa konuşmasında dayanışma, eşitlik ve sürdürülebilirlik temalarını ve ülkesinin dönem başkanlığı önceliklerini paylaştı. Bu bağlamda, Cumhurbaşkanı Ramaphosa öncelikle Afrika'nın uluslararası sistemde ekonomik, siyasi ve çevresel tartışmalarda artan önemini vurguladı ve kıtanın karşı karşıya olduğu sınamaları ifade etti. Ayrıca, jeopolitik gerilimlerin var olan küresel sorunlarla beraber uluslararası sistemin kırılganlığını artırarak küresel birliği tehdit ettiğini belirtti. Cumhurbaşkanı Ramaphosa son olarak Birleşmiş Milletler (BM) ve G20'nin reform yapılması ve daha adil temsil yapısına kavuşması gerektiğinin altını çizdi.

Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan hitabında G20'nin ekonomik işbirlikleri için en etkin ve güçlü platform olarak varlığını sürdürebilmesi için esnek bir yapıya kavuşması gerektiği ifade ederek sözlerine başladı. Konuşmasında bölgesel ve küresel sınamaları ele alan Fidan, göç ve mülteci krizleri başta olmak üzere sorunların eşgüdümle ele alınmasında tüm aktörlere rol düştüğünün altını çizdi. Fidan bununla beraber, Suriye ve Gazze gibi kırılgan çatışma alanlarının uluslararası toplumun tarafından acilen ekonomik olarak desteklenmesi gerekliliğini ifade ederek Türkiye’nin G20'nin jeoekonomik rolüne destek sunmaya hazır olduğunu dile getirdi.

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan toplantı çerçevesinde farklı ülkelerin dışişleri bakanlarıyla bir araya geldi. Bakan Fidan toplantı marjında Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, İspanya Dışişleri Bakanı Jose Manuel Albares, İrlanda Dışişleri Bakanı Simon Harris, Singapur Dışişleri Bakanı Vivian Balakrishnan, Japonya Dışişleri Bakanı Takeshi Iwaya, Kanada Dışişleri Bakanı Melanie Joly, Cezayir Dışişleri Bakanı Ahmed Attaf ve ev sahibi Güney Afrika Cumhuriyeti Uluslararası İlişkiler ve İşbirliği Bakanı Ronald Lamola ile görüştü. Görüşmelerde ikili ilişkiler, Rusya-Ukrayna savaşı, Suriye'deki durum ve Gazze'deki gelişmeler ele alındı. Ayrıca, uluslararası istikrara yönelik tehditler konusunda görüş alışverişinde bulunuldu.

Çok taraflılıkta yeni arayışlar: MIKTA
Hakan Fidan ayrıca, 27. MIKTA Dışişleri Bakanları Toplantısı'na katılarak küresel krizlerin ele alınmasında çok taraflı işbirliğinin artırılması gerektiğinin altını çizdi. G20 Dışişleri Bakanları Toplantısı kapsamında düzenlenen toplantıda Meksika, Endonezya, Güney Kore, Türkiye ve Avustralya dışişleri bakanları bir araya geldi. Bakan Fidan konuşmasında Gazze ve Lübnan'daki kritik durumlara, Suriye'deki son gelişmelere, Ukrayna'da devam eden savaşa ve dünya genelinde artan insani krizlere dikkat çekti. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Türkiye'nin Ukrayna'nın toprak bütünlüğü ve egemenliğine olan sarsılmaz bağlılığını bir kez daha teyit etti. Fidan, "Savaşı sona erdirmek için diplomasiye duyulan ihtiyacı vurgulamaya devam ediyoruz. Her iki tarafı da içeren kapsamlı bir barış süreci gecikmeksizin başlatılmalıdır." diyerek çatışmanın sona erdirilmesi çağrısını yineledi.

Gazze'ye de vurgu yapan Bakan Fidan, insani yardımların ulaştırılmasına olanak tanıyan ateşkesin sağladığı geçici rahatlamayı memnuniyetle karşıladıklarını belirtmekle beraber İsrail'in yardım erişimine yönelik devam eden kısıtlamalarından duyduğu endişeyi dile getirdi. "Ateşkesin ikinci aşamasına doğru ilerleme kaydedilmesini ve nihayetinde iki devletli çözüme yönelik somut adımlar atılmasını umuyoruz." ifadeleriyle Türkiye’nin pozisyonunu bir kez daha ortaya koydu. Bakan Fidan ayrıca, Türkiye'nin Suriye ve Gazze de dahil olmak üzere çatışmalardan etkilenen bölgelerdeki insani ihtiyaçlara cevap vermeye hazır olduğunun altını çizerken MIKTA çerçevesinde daha güçlü bir işbirliği çağrısında bulundu.

Adil bir dünya arayışında Türkiye'nin çok taraflılık yaklaşımı
Uluslararası organizasyonların işlevselliğinin tartışıldığı, uluslararası hukuk ve normların keyfi olarak ihlal edildiği kaotik bir dönemde Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın hem G20 Dışişleri Bakanları toplantısında hem de MIKTA toplantısında verdiği mesajlar ortak sorunların ortak çabalar ve çok taraflılıkla ancak çözülebileceğinin altını çizdi.

Türkiye yakın coğrafyası başta olmak üzere bölgesel ve küresel tüm krizlerde çok boyutlu bir dış politika izliyor. Dış politikasının en önemli sac ayaklarından birisi olan çok taraflılık konusunda da oldukça güçlü bir duruş sergilemeye devam ediyor. Türkiye'nin bu yaklaşım çerçevesinde G20'nin başta ekonomi olmak üzere siyaset alanında etkili işbirliğini önceleyen aktif bir politika sergilemeye devam edeceğinin altını çizerken, MIKTA içerisinde de hem daha adil bir dünya arayışı temelinde hem de çatışmaların çözümünde etkin arabuluculuk rolünü çeşitli uluslararası platformlarda da etkin şekilde sürdürdüğünü gösteriyor.

Sonuç olarak, ABD'nin protestosu nedeniyle tartışmalı başlayan Güney Afrika'nın dönem başkanlığındaki G20 zorlu sınamaların olduğu yakın gelecekte yeni işbirlikleri için önemli bir potansiyeli oluşturuyor. Bu bağlamda, Türkiye'nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ifade ettiği gibi çok taraflılık temelinde "Daha Adil Bir Dünya Arayışı" yaklaşımı ve Filistin'den Ukrayna'ya Sudan'dan Asya Pasifik'e sürdürdüğü dış politikasıyla G20 başta olmak üzere tüm platformlarda daha aktif ve etkin olacağını söylemek mümkündür.