Doğalgaz krizi AB`yi endişelendirdi

Turquie Diplomatique

Rusya’nın doğalgaz şirketi Gazprom, Ukrayna`nın ödenmeyen borçlarını gerekçe göstererek, doğalgaz sevkiyatını durdurmuş ve ön ödemeli sisteme geçildiğini açıklamıştı. Ukrayna, Avrupa’ya Rus gazının taşınmasında transit ülke konumunda olduğundan, Avrupa’da da enerji darboğazı yaşanmasından endişe ediliyor. Federal Meclis Dış İlişkiler Komisyonu eski başkanı ve Alman Doğu Avrupa Çalışmaları Topluluğu’nun Başkanı Ruprecht Polenz, Rusya’nın gaz vanalarını ilk kez kapatmadığını söyleyerek şu açıklamayı yapıyor: “Avrupa’ya Rus gazının sevk edilmesi Rusya’nın da çıkarına. Sonuç olarak Rusya da doğalgaz gelirlerine muhtaç durumda. Bu, Ukrayna’nın eline müzakerelerde bir koz veriyor. Bu ihtilaf akılla çözülür. Ancak tarafların menfaatleri ve Rusya’nın Ukrayna’ya karşı doğalgaz kartını kullanması müzakerelerin zorlu geçeceğini gösteriyor.”

AB`nin arabuluculuk çabaları

Avrupa Birliği Komisyonu’nun enerjiden sorumlu üyesi Günther Oettinger, Temmuz ayı ortalarına kadar Ukrayna ile Rusya’yı doğalgaz konusunda müzakerelere başlamaları amacıyla bir araya getirmeyi hedefliyor. Oettinger, Ukrayna’nın 1 milyar dolarlık borcunun hemen havale edilmesini ve bin metreküplük doğalgaza 300 ila 385 dolar arasında fiyat biçilmesini öngören bir çözüm önerisi sundu. Ancak bu öneri ne Ukrayna’dan ne de Rusya’dan kabul gördü. Bu konunun oldukça siyasi olduğunu vurgulayan Oettinger, Rusya için esas meselenin doğalgaz borcunu ödemesi olduğundan da pek emin olmadığını dile getirdi.

Alman Doğu Avrupa Çalışmaları Topluluğu’nun Başkanı Polenz, AB’nin arabuluculuk faaliyetlerini sürdürmesi gerektiği görüşünde. Polenz, “Avrupa Birliği, şu ana kadar yürütülen fakat başarısızlığa uğrayan müzakerelerde, uzlaşma önerisinde bulundu. Bu yolda çalışmaya devam etmek gerekir. Ancak Avrupa Birliği’nin Rusya’ya doğalgazı koz olarak kullanmasına seyirci kalmayacağımızı göstermesi gerekiyor. Sadece gaz meselesi de değil, Ukrayna`daki ayrılıkçılar da Rusya’dan destek görüyor. Avrupa Birliği, Rusya’nın değişmeyen müdahaleci politikasına nasıl daha sert şekilde karşılık verilebileceğini düşünmek zorunda' diyor.

`Enerji bağımsızlığı bugünden yarına olmayacak`

Ruprecht Polenz’e göre, Avrupa`nın enerji güvenliği açısından en iyi çözüm Rusya’ya olan stratejik enerji bağımlılığını azaltmak. Rusya-Ukrayna gerginliği ve Kırım’ın ilhakının Avrupa’ya bu konuda açık bir mesaj verdiğini söyleyen Polenz şu değerlendirmeyi yapıyor: “Bu orta ve uzun vadeli politikayla ilgili. Enerji dönüşümü, enerji tasarrufu için alınacak önlemler ve enerji tedarikçilerinin çeşitlendirilmesi de buna katkı sağlar. Yakın bir zamanda ABD’den enerji ithal etmeye başlayabiliriz. Fakat bu önümüzdeki kış olmayacak, daha uzun zaman alacak.”

Kararın Ukrayna Yansımaları

Rusya, verdiği son tarihin dolmasının ardından Ukrayna`ya doğalgaz tedariğinde ön ödeme sistemine geçtiğini duyurdu. Yeni sistem uyarınca, Ukrayna`ya yalnızca ön ödeme yaptığı miktar kadar doğalgaz verilecek. Söz konusu duyurunun ardından, Ukrayna`ya gaz akışının kesilip kesilmeyeceği merak konusu oldu. Rusya doğalgaz şirketi bu soruyu doğrudan cevaplamadı.

Ukrayna Enerji ve Kömür Sanayi Bakanı Yuri Prodan yaptığı hükümet toplantısında, Rusya`nın Ukrayna için doğalgaz akışını sıfıra indirdiğini, yalnızca Avrupa`ya aktarılacak doğalgazı temin ettiğini söyledi.

Prodan aynı zamanda Ukrayna devlet petrol ve doğalgaz şirketi Naftogaz`ın istikrarlı bir şekilde ülkedeki tüketicilere doğalgaz sağlayabilmenin yanı sıra, Avrupa`ya transit gaz akışını koruyabileceğini ifade etti. Ukrayna Başbakanı Arseniy Yatsenyuk ise, enerji alanında acil durum uygulanmasını öngören yasa tasarısının hazırlanmasını istedi.

Rusya, 2014 yılının nisan ayı itibarı ile Ukrayna`ya yönelik indirimli doğalgaz fiyatı uygulamasını kaldırarak, 1000 metreküp doğalgazın fiyatını 485 ABD Doları`na yükseltti. Ancak, Moskova`dan fiyatı eskiden olduğu gibi 268,5 dolara indirmesini isteyen Kiev, fiyatın aşağı çekilmesi durumunda tüm doğalgaz borçlarını ödemeyi düşündüklerini belirtti.

Ukrayna yönetimi, 30 Mayıs`ta, bu yılki ilk dönem doğalgaz borcu karşılığında Rusya`ya 786 milyon dolar ödedi. Rusya, bu gelişme karşılığında Ukrayna`nın tüm doğalgaz borcunu ödemesi için son tarihi 2 Haziran`dan 10 Haziran`a uzattı. Reuters`in haberine göre, Ukrayna`nın Rusya`ya haziran ayı doğalgaz borcunu ödememesine rağmen, Moskova, Ukrayna`ya ve Avrupa`ya doğalgaz tedarikini sürdürdü.

Öte yandan Naftogaz AB Komisyonu`na, Slovakya üzerinden doğalgaz almasını önerdi. Ancak Rusya doğalgaz şirketi Gazprom Başkanı Aleksey Miller yapılan basın toplantısında, böyle bir durumun ortaya çıkması durumunda söz konusu bölgeye gaz akışını sınırlayacaklarını söyledi.

Rusya Başbakanı Dimitri Medvedev doğalgaz krizini Kiev yönetiminin yarattığını ve bunun Ukrayna ekonomisine büyük darbe vuracağını kaydetti. Medvedev ayrıca, iki taraf arasındaki müzakere kapısının kapatılmadığını ileri sürdü. Rus başbakan, görüşme masasına oturmaya hazır olduklarını, ancak ön şartın Ukrayna`nın borcunu tamamen ödemesi olduğunu ileri sürdü.

Görüşme sonuçsuz kaldıktan sonra Gazprom tarafından yayımlanan bildiride, 4,5 milyar dolarlık borcu tahsil edebilmek için Naftogaz aleyhine Stockholm`deki Uluslararası Tahkim mekanizmasına başvurulduğu belirtildi.

Buna karşın Naftogaz da aynı mahkemede Gazprom aleyhine tekel davası açtı. Naftogaz`ın açtığı davada, Gazprom`un Ukrayna`ya sağladığı gaz için adil bir piyasa fiyatı talep edildi. Davada ayrıca, Ukrayna`nın 2010 yılından beri Gazprom`a fazladan ödediği 6 milyar doların iadesi istendi.

Öte yandan kısa bir süre önce Çin’le 30 yıllık enerji sevkiyatı anlaşması imzalayan Rusya ise 2018 yılından itibaren komşu ülkeye gaz ithal etmeye hazırlanıyor. Çin`in ilk ödemeleri yapmaya başladığı belirtiliyor. Gazprom, Çin`den ilk aşamada 25 milyar dolarlık ödeme bekliyor.

Ukrayna`da Enerji Krizi

Ukrayna, doğalgaz bağımlısı bir ülke. Konutlar ve fabrikalarda bol miktarda doğalgaz tüketiliyor. Yakın zamana kadar Ukrayna’da ucuz Rus doğalgazı kullanılıyordu. Ancak Rusya yanlısı cumhurbaşkanı Yanukoviç’in devrilmesinden sonra durum değişti. Rusya, doğal gaza yüzde 40 zam yaptı.

Merkezi Londra’daki Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nden enerji uzmanı Pierre Noel’e göre Ukrayna, ciddi bir ikilem içinde. ”Ukraynalı liderlerin önünde çok zor bir seçenek var. Ya ucuz doğalgaz için Rusya’ya boyun eğecekler ya da siyasi bağımsızlıklarının bedelini pahalı doğalgazla ödeyecekler.”

Ukrayna yıllardır Rusya’dan ucuz doğalgaz satın alıyordu. Fiyatın indirimli olmasının nedeni, Rus doğalgazını dev Avrupa pazarına taşıyacak tek hattın Ukrayna’dan geçmesiydi.

Rusya ve müşterileri, Ukrayna’yı devredışı bırakacak iki yeni doğalgaz boru hattı üzerinde yıllardır çalışıyor. Amaç, doğalgazı Ukrayna’ya da diğer müşterilere olduğu gibi aynı fiyata satmak.

Pierre Noel, Orta Avrupa ülkelerindeki gibi can acıtan reformlar yapmak için Ukrayna’da ulusal uzlaşma yapmanın zor olacağı görüşünde. ”Ukrayna, siyasi ve ekonomik çizgilerle ikiye ayrılmış bir ülke. Ülkenin bir bölümü, reformların yapılması için istek gösterirken diğer bölümü, bu reformları yapmak için hiçbir iyiniyet ve kararlılık göstermiyor.”

Uzman, Ukrayna’nın doğusunun ekonomik açıdan Rusya’ya bağlı kalmasını sağlayacak siyasi bir anlaşmanın sorunu hafifletebileceği, Ukrayna’nın ulusal egemenliğinden daha fazla ödün vermeden Rusya’ya bu ülkede elde etmek istediği kontrolu verebileceği görüşünde.

Çin-Rusya Gaz Anlaşması

Mayıs ayının sonunda Çin ve Rusya arasında tarihi bir anlaşma imzalandı. Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin`in tanık olduğu 400 milyar dolarlık anlaşmaya göre, Rus doğalgaz şirketi Gazprom, 30 yıl boyunca Çin`e yıllık 38 milyar metreküp gaz tedarik edecek.

Bu çerçevede Gazprom tarafından dün düzenlenen basın toplantısında, şirketin Asya ve Pasifik piyasasındaki durumu hakkında gelişmelere yer verildi. Gazprom Direktör Yardımcısı Alexander Medvedev basın toplantısına, söz konusu tarihi anlaşmayla başladı ve bu anlaşmanın Guinness Rekorlar Kitabı`na kaydedilmesi gerektiğini söyledi. Medvedev, bu konuda şunları söyledi:

'Dün bu anlaşmanın Guinness Rekorlar Kitabı`na kaydedilmesi gerektiğini söyledim, bu espri değil, çünkü bu anlaşma doğalgaz sektörü tarihinde imzalanan en büyük bir anlaşma konumunda. Anlaşma boyunca, Çin`e 1 trilyon metreküp gaz tedarik edeceğiz. '

Şirketin 4 yıldan sonra Çin`e gaz göndermeye başlayabileceğini ifade eden Medvedev, bu anlaşmanın Gazprom için kazançlı olduğunu vurguladı. Medvedev şunları ifade etti:

'Anlaşma 30 yıl müddetli. En erken 4 yıl, en geç 6 yıl sonrasında gaz tedarik etmeye başlayacağız. Tabii, gazın gönderilmesi için Çin`in altyapı tesisleri inşasını tamamlaması gerekiyor. Çin`in en kısa zamanda tüm inşaatı tamamlayacağına inanıyorum. Dolayısıyla, önümüzdeki 4-6 yıl arasında gaz göndermeye başlayacağız.'

Anlaşmayı hayata geçirmek için büyük miktarda yatırımın nakil hatları ve diğer altyapı tesislerinin inşasında kullanılacağına işaret eden Medvedev, Rusya`daki altyapı tesisleri inşası için 55 milyar dolar harcanacağını söyledi. Medvedev gaz tedarik etmeden önce Çin`in 25 milyar dolarlık ön ödeme yapacağını belirtti. Medvedev sözlerine şöyle devam etti:

'Yatırım sistemini iyileştirmek için Çin ile anlaştık. Gaz tedarik etmeden önce Çin şirketimize 25 milyar dolarlık ön ödeme yapacak. Detayları hâlâ görüşülüyor.'

Batı hattının inşasına değinen Medvedev, Çin`le söz konusu mesele için yeniden görüşmelerde bulunacağını kaydetti. Medvedev şöyle konuştu: 'Biliyorum ki en kısa zamanda batı boru hattı hakkında bilgi almak istiyorsunuz. Batıdaki boru hatlarına ilişkin müzakerenin yeniden başlatılması için Çin ile anlaştık. Müzakere yakın zamanda yapılabilir. Ama şu anda önce doğu hattıyla ilgili meseleleri çözmemiz lazım. Ön ödeme dahil. '

Öte yandan, Rusya Kamuoyu Fonu tarafından yayımlanan bir ankete göre, Rus halkının yarıdan fazlası Çin`le doğalgaz anlaşmasını olumlu karşıladı. Bunun yanı sıra, ankete katılanların yüzde 76`sı Çin-Rusya ilişkilerinin iyi geliştiğini, yüzde 78`i Çin`in Rusya`nın dostu olduğunu belirtti.

AB’nin enerjide Rusya’ya bağımlılığına Türkiye alternatifi

Avrupa Birliği’nin enerjide Rusya’ya bağımlılığı azaltma tartışmasında Türkiye alternatifi gündeme oturdu. Ukrayna krizinin yoğunlaşmasıyla, Avrupa Birliği enerjide Rusya’dan bağımsız hale gelmenin yollarını ararken, Türkiye üzerinden geçen Güney Koridoru en ciddi seçenek olarak gösterildi.

AB Enerji Komiseri Günther Öttinger’in basın toplantısıyla açıkladığı Avrupa Enerji Güvenliği Stratejisi raporunda, 2020 yılından itibaren yılda 10 milyar metreküp doğalgazın, Trans Anadolu (TANAP) ve Trans-Adriyatik (TAP) boru hattı projelerini kapsayan Güney Koridoru’ndan AB pazarına ulaştırmasının beklendiği vurgulandı. Raporda şu değerlendirmeler yer alıyor: 'Orta Doğunun AB’ye bağlanması kapsamında yeni boru hatlarının yapımı hayati önem taşıyor. Türkiye’de inşası öngörülen boru hattı altyapısı, yılda 25 milyar metreküpe kadar doğalgazın Avrupa pazarına ulaştırılmasını temin edebilir. Daha uzun vadeli perspektifte Türkmenistan, Irak ve yaptırımların kaldırılması şartlarını karşılarsa İran ve diğer ülkeler de Güney Gaz Koridoru’nun genişlemesine ciddi katkı yapabilir. Bu ülkelere yönelik dış politikanın uyumlu ve bu gayeye dönük olması önemli. Buna ilaveten AB, Akdeniz’in; Güney Avrupa için doğalgaz tedarik merkezi durumuna getirilmesi hedefiyle Kuzey Afrika ve Doğu Akdeniz’deki ortaklarıyla yoğun siyasi ve ticari diyaloğa girmelidir.'

2013 yılında toplam 400 milyar Euro değerinde enerji ithalatı gerçekleştiren AB, bu miktarın 130 milyar Eurosunu Rusya’ya ödedi. Estonya, Letonya, Litvanya, Slovakya, Finlandiya ve Bulgaristan da enerjide Rusya’ya bağımlılık yüzde 100’ü oluşturuyor.