Alexei Malashenko *
Büyük İngiliz yazar, gazeteci, şair ve roman yazarı Joseph Rudyard Kipling şöyle yazmıştı: “Ah, Doğu Doğu´dur; Batı da Batı ve bu ikili, hiçbir zaman bir araya gelmemelidir / Ta ki Yeryüzü ve Gökyüzü, Tanrı´nın büyük adalet makamına çıkana dek.” Kipling´in şiirinin en çok ilk satırından söz edilir; ancak Tanrı´nın adalet makamı genellikle es geçilir. Öte yandan, bunun anlamı pek de küçük değildir. Daha sonra sebebini açıklayacağız.
1970´li yıllarda Sovyetler´de çok satan “Çölün Beyaz Güneşi”, Rus devriminin ardından ilk yıllarda Orta Asya´nın devasa alanlarında bir Kızıl Ordu askerinin maceralarını anlatıyordu. Romanın ana karakteri olan Yoldaş Fyodor Sukhov, Doğu ile Batı arasındaki ilişkiye dair kendi yaklaşımını şu şekilde aktarmıştı: “Doğu, hassas bir meseledir!”
Hem Kipling´in hem de Sukhov´un tutumları halen Avrupa ve Amerika´da halkın zihnindeki yerini koruyor. Bununla birlikte, Doğu´da her ne kadar bugünlerde çok az kişi 19.yüzyılın İngiliz yazarını hatırlasa da, Doğu´nun Batı ile herhangi bir uzlaşı aramasının bir anlamı yok. Yerli Doğulular açısından, onların Doğusu çok daha sofistike ve iyi durumda.
Tüm bunlar oldukça bariz görünebilir. Ancak halen bazı soruların yanıtlanması gerekiyor: “Batı nedir?” İki numaralı soru ise: “Doğu nedir?” Ve son olarak: “Her ikisi içten nasıl homojen olur?”
Batı, coğrafi, dini ve kültürel açıdan homojendir. Batı´nın kendi içerisinde çeşitli olduğunu söylemeye gerek yok. Avrupa ve Amerika, Atlantik Okyanusu´nun farklı iki köşesindedir. Amerikan ve Avrupa zihniyetleri vardır. “Daha büyük” (Batı) Avrupa ve daha küçük (Doğu) Avrupa vardır. Katolik İtalya, İspanya, Portekiz; Protestan Almanya ve İskandinavya vardır. Ayrıca Ortodoks Sırbistan, Bulgaristan ve Yunanistan vardır. Ancak aynı zamanda edebi bir medeniyet özü söz konusu. Paradigması ne kadar renkli ve geniş olursa olsun, varlığı inkar edilemez bir gerçek. Bu günlerde söz konusu öz, kırılgan görünüyor. Bazı politikacılar ve uzmanlar, geleceğini sorguluyor. Bununla birlikte, şu an için Batı halen varlığını koruyor ve mevcut kuşaklar boyunca parçalanma riski düşük.
Dünyanın geri kalanıyla kıyaslandığında, Batı, siyasi ve askeri olarak başarılı ve kendisini oluşturanları bir arada tutan da budur. Batı, rekabette galip gelerek Doğu´yu geride bıraktı. Batı´nın modeli – Amerikan veya Avrupa versiyonu olsun, fark etmez- Doğu´nun modeline kıyasla çok daha etkin ve kalıcı oldu. Batı´nın varlığını sürdürmesini sağlayan siyasi kültür, her ne kadar her türlü “ilave maliyetle” –Engizisyondan Nazizm´e dek- gelse de, çok daha etkin olduğunu ortaya koydu. Son olarak, Batı, ortak bir dini paylaşıyor (her ne kadar farklı mezheplere bölünmüş olsa da): Hıristiyanlık. Tek bir kelimeyle, “Batı” kelimesi, belli medeniyet sınırları dahilinde var olan spesifik bir birimi akla getiriyor zaman zaman. (Burada, “medeniyet” terimini kullanıyorum. Bu konuda net bir tanım getirmeye yönelik sayısız çabaya rağmen bu mesele halen “gizemini koruyor”.)
Doğu, özünde, coğrafi açıdan Batı´nın doğusunda yer alan her şey olarak anlaşıldı. Doğu, güneşin doğduğu ve gökyüzünü aydınlattığı yerdir. Doğu ve tüm bölgeleri –Uzak Doğu´dan İslam dünyasına dek- “oryantalist” bakış açısıyla, Batı´nın zıttı olan her şey şeklinde algılandı.
Bu yaklaşım sürekli olarak eleştirildi ve bir noktada meşhur feylesof Edward Said tarafından alt edildi. Bununla birlikte, oryantalizm, çarpıcı bir şekilde varlığını sürdürdü. Oryantalist gibi bir uzmanlık alanının varlığı, bunun en canlı kanıtıdır (ancak “Batıcılık” gibi bir meslek dalı yoktur). Bu makalenin yazarı, Doğu Dilleri Enstitüsü´nden mezundur. Bu diller, farklı dünyalar gibi. Çin hiyeroglifleri, Arapça ve Burmaca harfler ve Hindu dili – Avrupa dillerindeki benzer alfabelerin aksine- Doğu´nun heterojenliğini ortaya koyuyor. Doğu, dilsel açıdan bile, kültürel kesitlerin çetrefilli bir bileşkesidir.
Haberin devamı : http://asam.org.tr/dogu-ile-bati-arasindaki-catlak-nasil-tamir-edilir/