Dünyayı değiştirecek volkanik patlama... Uzmanlar uyardı: 'İnsanlık hazır değil, artık konuşulmalı'

Savaşlar, küresel gıda krizi, iklim değişikliği yüzünden yaşadığımız doğal felaketler… Bir de bunların yanında dünyayı yok etme kapasitesi olan volkanlar. Bilim insanları karamsar: Uyarılarımız dikkate alınmazsa en kötüsü gerçekleşecek…

Güney Pasifik´teki bir sualtı yanardağı olan Hunga Tonga-Hunga Ha´apai, 15 Ocak´ta patladığında atmosfere 25 mil yüksekliğe kadar toz, duman ve volkanik kül yaydı. Üstelik 7,4 büyüklüğünde bir depremi tetikleyerek ve tsunami dalgaları göndererek adayı külle kapladı ve kimsenin ada dışından yardım alamamasına sebep oldu. Ayrıca, NASA Dünya Gözlemevi´ne göre 5 ila 30 megaton (5 milyon ila 30 milyon ton) arasında TNT eşdeğeri bir patlamaya sebep oldu.

Tonga´daki patlama dünya haritasını değiştirecek kadar şiddetliydi.

TARİHTE İNSANLIK YOK OLACAK NOKTAYA GELDİ

İnsanlık tarihi boyunca benzer patlamalar ani iklim değişikliğine neden oldu ve medeniyetleri yok etti. Yapılan yeni bir bilimsel çalışma, bu yüzyıl için 7 büyüklüğünde bir volkan patlamasının bir olasılık olduğunu belirledi. Bilim insanlarına göre bu yüzyılda dünyayı değiştirecek devasa bir volkanik patlama gerçekleşmesinin altıda bir (yani yüzde 16-17 arası) şansı var ve insanlık buna hazır değil.

7 BÜYÜKLÜĞÜNDE PATLAMA NEYE YOL AÇAR?

Peki böyle bir patlama neye yol açacak? Neden dünyayı değiştirecek hatta belki de dünya üzerindeki yaşamın yok olmasına neden olacak? Uzmanlar, bu yüzyılda dünyanın iklimini dramatik bir şekilde değiştirebilecek ve milyonlarca hayatı tehlikeye atabilecek büyük bir volkanik patlama olasılığının altıda bir olduğuna inanıyor.

Hunga Tonga–Hunga Ha´apai yanardağı ocak ayında Güney Pasifik Okyanusu´ndaki Tonga kıyılarında patladığında, patlama o kadar büyüktü ki, tsunamiler Japonya, Kuzey Amerika ve Güney Amerika kıyılarını vurdu ve Tonga´nın kendisi yaklaşık olarak eşit hasar gördü. Ancak İngiltere´nin önde gelen volkanologlarından biri, bu ölçekteki patlamalara ´ne yazık ki´ hazırlıksız olduğumuzu söylüyor. Kopenhag´daki Niels Bohr Enstitüsü´ndeki bir ekip tarafından Grönland ve Antarktika´daki buz çekirdeklerinin analizi, ocak ayında kaydedilenden 10 ila 100 kat daha büyük olabilen 7 büyüklüğünde bir volkanik patlamanın bu yüzyıl için belirgin bir olasılık olduğunu buldu.

MEDENİYETLER ÇÖKTÜ!

Geçmişte bu büyüklükteki patlamalar, ani iklim değişikliğine ve medeniyetlerin çöküşüne neden oldu. Birmingham Üniversitesi´nde volkanoloji doçenti olan Michael Cassidy, saygın bilim dergisi Nature´a şunları söyledi: “Büyük çaplı patlamaların küresel etkilerini hafifletmek için koordineli bir eylem veya büyük ölçekli yatırım yok. Ve bunun mutlaka değişmesi gerekiyor.” Cassidy, bir asteroitin veya başka bir kozmik cidmin dünyaya çarpmasını önlemek için, NASA ve diğer kurumların ´gezegen savunması´ planlaması için yüz milyarlarca Dolar fon aldıklarını söylüyor.

GÖKTAŞI ÇARPMAZ AMA VOLKAN PATLAR!

Ancak, büyük ölçekli bir volkanik patlamanın ardından meydana gelebilecek tahribata karşı korunmaya adanmış küresel bir program yok. Oysa bu, asteroit ve kuyruklu yıldız çarpmalarının bir araya gelmesinden yüzlerce kat daha olası bir şey. 7 büyüklüğündeki son volkan patlaması 1815´te Endonezya´nın Tambora kentinde meydana geldi ve birkaç gün içinde 10o binden fazla insanı öldürdü, ancak etkileri dünya çapında milyonlarca kişi tarafından hissedildi. Volkan havaya o kadar büyük miktarda kül püskürttü ki, 1815, dünyanın ortalama sıcaklığı bir derece düştüğü için ´yazsız yıl´ olarak bilinmeye başladı.

1815´TE DÜNYA SARSILDI...

Patlamanın küresel iklimler üzerindeki bu olumsuz etki, Çin, Avrupa ve Kuzey Amerika´da yaygın mahsul kıtlığına neden olurken, şiddetli yağmurlar ve seller koleranın Hindistan, Rusya ve diğer birçok Asya ülkesine yayılmasına neden oldu. Cassidy, günümüzün çok daha yoğun nüfuslu ve birbirine bağlı dünyasında, benzer bir patlamanın artık sayısız insanı öldürebileceğini ve küresel ticaret yollarını durma noktasına getirerek dünyanın diğer tarafında vahşi fiyat artışlarına ve kıtlıklara neden olabileceğini söyledi. Kaygılı bilim insanı, dünya hükümetlerinden afet planlaması ve potansiyel patlama tehditlerinin izlenmesi için fonları artırmalarını istedi, özellikle de yükselen deniz seviyeleri ve buzulların erimesi nedeniyle büyük ölçekli patlamaların olasılığı arttıkça bu çok daha önemli hale geliyor… Cassidy´ye göre, 1950´den bu yana volkanik patlamaların sadece yüzde 27´si sismometrelerle ölçülebiliyor. Hürriyet´te yer alan habere göre tecrübeli volkan uzmanı “Bize göre, büyük patlamalara yanıt verecek yatırım,
planlama ve kaynak eksikliği pervasızca” dedi ve ekledi “Bu konuda konuşmaya hemen başlamalıyız.”

'ARTIK KONUŞMAYA BAŞLAMALIYIZ'

NASA Dünya Gözlemevi´nden alınan dijital yükseklik haritaları, büyük bir sualtı yanardağının en üst kısmı olan Hunga Tonga-Hunga Ha´apai´deki dramatik değişiklikleri de gösteriyor. Patlamadan önce, ıssız ikiz adalar olan Hunga Tonga ve Hunga Ha´apai, tek bir kara kütlesi oluşturan volkanik bir koni tarafından birleştirildi. Hunga Tonga ve Hunga Ha´apai, volkanın kalderasının kuzey ve batı kenarının kalıntılarıdır. Yani aslında bir magma odasının boşaltılmasından kısa bir süre sonra oluşan oyuktur. NASA, patlamanın, Tongatapu adasındaki (Tonga´nın ana adası) Tonga´nın başkenti Nuku´alofa´nın yaklaşık 41 mil (65km) kuzeyindeki volkanik adayı ´yok ettiğini´ söyledi.

100 BİN KİŞİLİK ADA YOK OLMAYA YÜZ TUTTU

Patlama, yaklaşık 100 bin kişilik ada krallığını zehirli kül tabakasıyla kapladı, içme suyunu zehirledi, mahsulleri yok etti ve en az iki köyü tamamen yok etti. Bu arada Peru´daki yetkililer, dalgaların Lima yakınlarında boşaltma yapan bir petrol tankerine çarpması ve kıyı boyunca büyük bir petrol döküntüsü oluşturmasının ardından bir çevre felaketi ilan etti. NASA´nın Jet Propulsion Laboratuvarı´ndan uzmanlar, atmosfere püskürtülen su hacminin küresel ortalama sıcaklığı geçici olarak etkilemek için yeterli olabileceğini tahmin etti. Ayrıca bu patlamalar, atmosferdeki ozon tabakasının delinmesini kötüleştiren kimyasal reaksiyonları geçici olarak artırabilir. Atmosfer bilimcisi Dr Luis Millán, bu korkunç patlamayla ilgili olarak “Daha önce hiç böyle bir şey görmemiştik” yorumunu yaptı.