Piotr Zalewski
Salı günü Cumhuriyet’in 90. yılını kutlayan Türkiye`nin yeni bir tren hattı oldu. Hem de ne tren. Geçen hafta Türkiye`nin Cumhuriyet Bayramı kutlamaları sırasında açılışı yapılan İstanbul`un Marmaray tüneli, dünyanın deniz altından geçen kıtalararası ilk demir yolu hattı olma özelliğini taşıyor. Ayrıca kendi türünde en derin tünel; İstanbul Boğazı`nın altından geçen tünel deniz seviyesinin yaklaşık 60 metre altında ve yaklaşık 13 km uzunluğunda.
Tünelin şimdilik -ikisi İstanbul`un Avrupa Yakası’nda biri de Anadolu Yakası’nda olmak üzere- sadece üç durağı faaliyete açıldı. 2015`e kadar 30`dan fazla durağın işleme konmasıyla tünelin uzunluğunun 80 kilometreye ulaşması planlanıyor. Böylece projenin maliyeti de 4,5 milyar doları bulacak. Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, Marmaray tüneli tam faaliyete geçtiğinde trenlerin iki kıta arasında günde 1,5 milyona yakın yolcu taşıyacağını belirtti.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ise geçtiğimiz hafta Marmaray`ın açılış töreninde şunları söyledi: 'Bizi sevsin yahut sevmesin, bize oy versin veya vermesin her bir kardeşim bu büyük yatırımla gurur duysun.'
Marmaray, Erdoğan`ın en büyük projelerinden biri. 15 milyona yakın kişinin yaşadığı tahmin edilen İstanbul`un nüfusu, her yıl yüz binlerce kişi artıyor. Kent mümkün olan her yönde genişlerken demir yolu hattı bu büyümenin çok gerisinde kalmış durumda. İstanbul, bu yüzden dünyanın en fazla trafik sorunu yaşayan kenti.
Araç navigasyon sistemleri üreten TomTom`un son araştırmasına göre akşam trafiğinde kentin bir yakasından diğerine 40 kilometrelik bir yolculuk arabayla üç saati bulabiliyor. Marmaray ile bu yolculuğun 50 dakikanın altına düşmesi planlanıyor. Kısacası projeyle İstanbul trafiğinin yüzde 20`ye yakın azalması bekleniyor.
Marmaray, Erdoğan hükûmetinin Türkiye ve İstanbul`a, Cumhuriyet’in 100. yılından önce (2023) vermeyi planladığı hediyelerden sadece ilki. İstanbul Boğazı üzerinde çalışmaları çoktan başlayan üçüncü köprünün 2015`te faaliyete geçmesi planlanıyor. 37.500 kişinin ibadet edeceği dev cami projesi ise önümüzdeki yıl tamamlanacak. Dünyanın en büyük havalimanlarından biri olması planlanan yeni uluslararası havalimanı, 2017`de açılacak ve 2020`lere kadar genişlemesini sürdürecek. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti`nin 100. yıl dönümünde hükûmet bütün bu projelerin en büyüğünü, (Marmara Denizi`ni Karadeniz`e bağlayan 40 kilometrelik yapay kanal projesi) Kanal İstanbul`u açacak.
Erdoğan`ın bu projelerle Türk halkına vermek istediği mesaj son derece basit: 'Büyük düşün'. İktidardaki partisi AKP`nin önümüzdeki yıl yapılacak belediye seçimlerine hazırlık için reklam panolarına büyük harflerle yazdırdığı slogan da bu. Erdoğan hükûmeti yaptıklarıyla gurur duyuyor. Başbakan sürekli, Türkiye`yi bölgede süper güce dönüştürme ve 2023`e kadar dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasına sokma hevesinden bahsediyor. Bu projeler, bu vizyonun gerçeğe dönüşmüş hâli.
İstanbul Bahçeşehir Üniversitesi akademisyenlerinden, köşe yazarı Şahin Alpay, 'Hükûmet, çoğunluğun yaşam standardını büyük oranda yükselttiği için başarılı. Ayrıca bu hükûmet, Türk halkının öz güvenini büyük oranda artırmış, 'Biz de başarabiliriz.' diye düşünmelerini sağlamıştır. Ancak Boğaz`a paralel bir kanal projesi mümkün müdür yahut anlamlı bir proje midir; bu tabii ki başka bir konu.' yorumunda bulundu.
Marmaray hattı da eleştirilere maruz kaldı özellikle de açıldığı gün meydana gelen elektrik kesintisi ve teknik sorunlar yüzünden oluşan gecikmeler nedeniyle. Bu aksilikler Proje’nin 29 Ekim`e yetiştirmek için aceleye getirildiği tartışmalarını alevlendirdi.
Proje ile ilgili bir endişe kaynağı da deprem olasılığı. Yetkililer ve uzmanlar, Türk halkını (aktif fay hattının 17 km ötesine inşa edilen) tünelin büyük bir depremi bile kaldırabileceğine ikna etmek için ellerinden geleni yaptılar. Bakan Yıldırım gazetecilere verdiği demeçte, 'Marmaray`ın İstanbul`daki tüm binalardan daha güvenli olduğunu' söyledi. İstanbul`daki Boğaziçi Üniversitesinin Deprem Mühendisliği Bölümü Başkanı Mustafa Erdik de Proje’ye aynı derecede güveniyor. Erdik, Foreign Policy`e 'Depreme dayanıklılık söz konusu olduğunda Marmaray bütün emsallerinden iyi durumdadır.' açıklamasını yaptı. (ABD`de Yayımlanan Küresel Ekonomi ve Politika Konulu Dergi Foreign Policy - 5 Kasım 2013)