Özbek savaşçılar, Irak ve Suriye´de IŞİD adına savaşıyor. Afganistan´da Taleban saflarında savaşıyorlar. Rusya´nın bazı büyük şehirlerinde gizli yapılanmaları mevcut ve Çin yönetimini reddeden Uygur militanlarıyla da ilişki içinde.
Geçen hafta beyin kanamasından ölen İslam Kerimov, 1990´larda yaşanan isyanlar nedeniyle militan hareketlerin oluşumunu yakından takip ediyor ve bunun için acımasız yöntemler ve geniş güvenlik sistemleri kullanıyordu.
Kerimov´un ardından Özbekistan yönetimsiz kalmış değil. Başbakan Şevket Mirziyoyev, geçici devlet başkanlığını yürütüyor; ancak güvenlik güçlerinin İslamcı hareketleri zapt edip edemeyeceği belirsiz.
Özbek militanlar, cihatçı grupların üst kademelerinde yer almıyor. Irak, Tunus, Rusya ve Avrupa ülkelerinden savaşçılar, örgütün komuta kademesinde bulunur ya da intihar saldırıları düzenlerken, Özbekler sahada savaştırılıyor.
Orta Asya´da İslamcı militanların konuşlandıkları yer Fergana Vadisi. Fergana, Özbekistan, Tacikistan ve Kırgızistan havzasını içine alan verimli ve yoğun nüfuslu bir bölge.
Fergana Vadisi´ndeki Kırgız şehri Oş´ta yaşayanların çoğu Özbek kökenli. Bunlardan biri de 57 yaşındaki Abduresul Yuldaşev. Yuldaşev Rusya´da çalışırken eşi, üç çocuğunu da alarak Suriye´ye gitmiş. Yuldaşev, “Bir gün gizli bir numaradan arandım. Telefondaki kişi Arapça ‘Tebrikler, oğlunuz şehit oldu´ dedi. Ne anlama geldiğini anlamadım ama onlara bağırmaya, küfretmeye başladım. Sonra yine aradılar ve ‘kafirsin´ dediler. Oğlumun öldüğünü söylediler ama buna hala inanmıyorum” diyerek başına gelenleri anlattı.
41 yaşındaki Malukat Mamatadziyeva da geçen yıl benzer bir telefon almış. Oğlu Nurmuhammed, önce Rusya´nın Vladimir kentine inşaat işçisi olarak gitmiş. 2014´te Rusya´nın daha uzak bir yerine gönderilmiş. Mart 2015´te ise annesini aradığında ise Suriye´deymiş. Mamatadziyeva, aldığı telefonda oğlunun şehit olduklarını söylediklerini ve sonrasında kendisinin bayıldığını belirtiyor.
Geçen yıl Oş polisi, Suriye´de savaştıkları gerekçesiyle bazı kişileri gözaltına aldı. 2016´da Suriye´den dönen 16 kişi tespit edildi. Oş polis şefi Kılıçbek Zoldoyev, beş kişinin de Suriye´ye gitmeye çalışırken yakalandığını söylüyor.
Özbek savaşçıların topluca Suriye ve Afganistan´ı terk edip Özbekistan´da saldırılar düzenleyeceği yönünde bir kanıt mevcut değil. Ama eğer IŞİD Suriye´nin güneyinde ve Irak´ta kontrol ettiği bölgelerden çıkarılırsa, ülkelerine dönebilirler. Ve bu sadece Özbek hükümeti için değil, başka birçok ülke için endişe kaynağı olabilir.