2018 yazında, Sibirya Viking takma adıyla yazan bir Rus şair , Facebook hesabında bir karikatür yayınladı . Rus armasının çift başlı kartalını, kuş kafalarının yerini Başkan Vladimir Putin ve zamanın başbakanı Dmitri Medvedev´in yüzlerine bıraktı.
Yanında kartalın diğerlerine göre iki kat daha açgözlü olduğunu, iki kat daha fazla yalan söylediğini ve dört gözle gözetleme yaptığını iddia eden kısa bir şiir vardı. Duygusal bir çığlıkla sona erdi: 'Ruslar bu bulaşmayı ortadan kaldırmak için ne zaman uyanacaklar?'
Rus hükümeti, Facebook´a 'devlete, anayasaya ve Rusya Federasyonu başkanına karşı bariz saygısızlığı' nedeniyle gönderiyi kaldırmasını söyledi. Facebook buna uymadı ve bu yıl Rusya´da Batılı sosyal medyaya karşı açılan 60´tan fazla davadan birinde yer alan gönderi, 2 milyon dolardan fazla para cezasına çarptırıldı.
Cezaların ne kadarının ödendiği belli değil. Ancak davalar, konuşma özgürlüğüne ve siyasi faaliyete kısıtlamaların getirildiği bir ülkede faaliyet göstermenin zorluğunun altını çiziyor - özellikle de bu yıl Haziran ayında, hapisteki muhalefet lideri Alexei Navalny´nin başkanlığındaki Yolsuzlukla Mücadele Vakfı´nın 'aşırılıkçı' bir örgüt olduğu kararı. , Taliban veya İslam Devleti grubuyla aynı seviyede.
Medya düzenleyici Roskomnadzor´un başkanı Andrei Lipov´a göre, sosyal medya şirketleri Kommersant gazetesine verdiği röportajda 'çocuk pornografisi, intihar, uyuşturucu, aşırıcılık ve sahtekarlık' olarak sıraladığı 'en tehlikeli şeyleri' bulmak ve kaldırmak zorunda. Haberler'.
Ancak Google, Facebook, Instagram ve Twitter aleyhindeki davalarda listelenen yaklaşık 400 gönderiye yakından bakıldığında, yalnızca dokuzunun çocuk istismarı veya uyuşturucuyla ilgili olduğu ve yalnızca 12´sinin intiharla ilgili olduğu ortaya çıkıyor. Ezici çoğunluk, Donanma yanlısı gösterilere katılma çağrıları yapıyor.
İfade özgürlüğü baskı grubu Roskomsvoboda´nın hukuk uzmanı Sarkis Darbinian, 'Ne Roskomnadzor ne de Kremlin Rusya´nın siyasi sansürü olduğunu söylemek istemiyor' diyor. Resmi açıklamalarda çocukların korunmasına yapılan vurguya değinerek, 'Geniş kitlelere bu mücadelenin neden gerekli olduğunu anlatmak için bir çocuğun gözyaşlarını kullanıyorlar' diyor.
Medya düzenleyicisi Roskomnadzor, BBC´nin yorum talebine yanıt vermedi, ancak Başkan Putin´in basın sözcüsü daha önce sosyal medya şirketlerine karşı yapılan eylemlerin sansür olmadığını, sadece Rus yasalarını uygulamaya çalıştığını söyledi.
Sosyal medya şirketleri üzerindeki baskı, Rus kullanıcılarının kişisel verilerini Rusya topraklarında saklamalarını zorunlu kılan ve hükümete bunu yapmadıkları için onları cezalandırma veya kapatma yetkisi veren bir yasanın yürürlüğe girdiği 2015 yılına kadar uzanıyor. Batılı şirketlerin hiçbiri uymadı, bu da 2016´da LinkedIn´in kapanmasına yol açtı. Google, Meta ve Twitter, 2020´nin başından bu yana toplu olarak 600.000 dolardan fazla para cezasına çarptırıldı.
2016 yılında Rus hükümetinden Google´a videoları YouTube´dan kaldırma ve belirli arama sonuçlarını engelleme talepleri hızla artmaya başladı. Şirketin şeffaflık raporları, son 10 yılda Rusya´dan dünyanın geri kalanından daha fazla talep aldığını gösteriyor - Google, bunların üçte birinin 'ulusal güvenlik' ile ilgili olduğunu söylüyor.
Diğer Batılı şirketler gibi Google da Rusya´nın bazı isteklerine uyuyor, bazılarına uymuyor.
Alexei Navalny´nin kimyasal silah Novichok ile zehirlendiği için tedavi gördüğü Almanya´daki hastaneden Rusya´ya dönmesinin ardından, sosyal medyada istenmeyen bilgilerin yayılmasını kontrol etme çabaları 2021´in başlarında daha da hızlandı.
Navalny derhal tutuklandı ve Moskova, St Petersburg ve diğer şehirlerde destekçilerin sosyal medyada geniş çapta reklam yaptığı onaysız protestolara yol açtı.
Bu, Roskomnadzor´dan öfkeli şikayetlere yol açtı. Yayınlar, eski Arsenal futbol kulübü hissedarı oligark Alisher Usmanov´a ait olan Rusya´daki en popüler üçüncü sosyal ağ olan VKontakte´den (veya VK.com) hızla kaldırıldı.
Ancak Batılı sosyal ağlar daha az uzlaşmacıydı, bu yüzden Roskomnadzor onları mahkemeye vermeye ve para cezasına çarptırmaya başladı.
Mart ayındaki bir sonraki adımı, bu ve diğer gönderileri silmeyi reddetmesi nedeniyle Twitter´daki trafiği yavaşlatmaktı. Özellikle resim ve videoların yüklenmesi yavaşladı.
Ve yılın ilerleyen saatlerinde, Google ve Apple´ı, Navalny sempatizanlarının yerel seçimlerde tek bir adayın arkasında birleşmelerine yardımcı olmak ve böylece iktidardaki Birleşik Rusya partisinin adayını yenme şansını en üst düzeye çıkarmak için tasarlanmış bir taktik oylama uygulamasını mağazalarından kaldırmaya ikna etti.
Navalny´nin ekibinin başkanı Ivan Zhdanov, şirketleri 'utanç verici bir siyasi sansür eylemi' olarak nitelendirdiği için kınadı .
Daha sonra Apple´dan gelen ve savcıların uygulamanın 'seçimlere yasadışı müdahaleye' olanak tanıdığını söylediğini ve medya düzenleyicisi Roskomnadzor´un şirketi 'aşırılıkçı bir örgütü' desteklediği konusunda uyardığını belirten bir mektubun bir bölümünü tweetledi .
BBC, Apple, Google, Meta ve Twitter ile röportaj yapmak istedi, ancak Google ve Twitter yorum yapmayı reddetti ve Apple ve Meta yanıt vermedi.
Roskomnadzor, oylama uygulamasının yanı sıra gönderilerin silinmesi konusunda bir miktar başarılı olduğunu iddia ediyor.
Mayıs ayında, şirketin 5.900 tweet listesinin %91´ini sildiğini iddia ederek Twitter´ı yavaşlatmak için alınan eylemi kısmen geri aldı. Artık sadece mobil internet cihazlarında Twitter´daki resim ve videolar yavaş yüklenmeye devam ediyor.
Twitter´ın bunu reddettiği için para cezasına çarptırıldıktan sonra sildiği tweetler genellikle yalnızca Rus kullanıcılar için silinir - neredeyse her zaman ülke dışındaki kullanıcılar tarafından görünür durumda kalırlar.
Mahkeme belgelerinde bahsedilen tweetlerden biri, Ocak ayında Alexei adlı genç bir aktivist tarafından Moskova´nın doğusunda, Volga Nehri üzerinde bir şehir olan Nizhny Novgorod´da önümüzdeki Cumartesi yapılması planlanan Donanma yanlısı protesto hakkında bilgi aktaran bir alıntı tweet´ti. .
Şehrin yetkilileri gösteriyi onaylamadığı için, Alexei sözlerini dikkatle seçti ve yeri 'gitmemeniz gereken yer' olarak nitelendirdi. 'Putin gerçekten oraya gitmenizi istemiyor, o yüzden gitmeyin!' diye ekledi.
Ancak ironi, Roskomnadzor´un Twitter´ı mahkemeye vermesini engellemeye yetmedi ve Twitter sonunda tweet´i sildi.
Şimdi, Rus kullanıcılar için bu tweet´in yerine İngilizce bir mesaj geldi ve mesajın 'yasal bir talebe cevaben Rusya´da saklandığını' açıkladı.
Dünyanın başka yerlerinde, tweet hala normal görünüyor.
Alexei, tweet´inin geri çekildiği konusunda kendisine bilgi verilmediğini ve ancak BBC ile iletişime geçtiğinde fark ettiğini söyledi. Protestoyla ilgili orijinal tweet´in - retweetlediği - hala görünür olmasına şaşırdığını ifade etti.
Buna karşılık, Moskova´nın kuzeybatısındaki Kostroma kasabasında siyasi bir aktivist olan Alexander, bir Navalny protestosu hakkındaki tweet´i kaldırıldığında bir mesaj aldı. Aynı konudaki VK.com gönderisi de ortadan kayboldu, ancak Facebook yetkililerin bu ağdaki gönderisinden şikayet ettiğini söylemek için onunla iletişime geçmesine rağmen, nihayetinde onu kaldırmadılar.
Facebook ve Instagram´ın ana şirketi Meta, yine de bazı içerikleri siliyor.
2021´in ilk yarısında, Rus makamlarının talebi üzerine Facebook veya Instagram´daki 1.800 adet içeriği kaldırdı. Şirket şeffaflık raporunda bunların yarısını 'aşırılıkçılıkla ilgili maddeler' olarak sınıflandırdı. Hükümetin taleplerini kaç kez reddettiğini söylemedi.
Google´ın şeffaflık raporu ayrıca, Rus makamlarının itirazlarını takiben içeriği - arama sonuçlarını veya YouTube videolarını - sildiğini belirtiyor. Ancak artık bu taleplerin çoğunu geçmişe göre daha fazla karşılamaktadır. 2019´un aynı dönemindeki %50´den, 2021´in ilk yarısında yalnızca %8´i reddedildi.