Suriyeli Nüfus İle Çatışma Riski mi?

Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) ile Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı’nca (TESEV) hazırlanan “Suriyeli Sığınmacıların Türkiye’ye Etkileri” başlıklı rapor kamuoyuna sunuldu. Rapor, ORSAM Uzmanı Oytun Orhan ile TESEV Dış Politika Direktörü Sabiha Senyücel Gündoğar tarafından kaleme alındı.

Raporda, Suriyeli nüfus ile yerel halk ilişkileri açısından özetlenen sorunlar dikkat çekti. Raporda, “Dil, kültür ve yaşam tarzı farklıkları toplumsal uyumu güçleştirmektedir. Yerel halk arasında çok eşlilik yaygınlaşmakta, buna bağlı olarak boşanma oranları artmaktadır. Çocuk işçiler yaygınlaşmaktadır. Etnik ve mezhepsel kutuplaşmayı tetikleyebilecek zemin oluşmaktadır. Çarpık yapılaşma artmaktadır’ denildi.

Çocuk istismarı söz konusu mu?

Raporda, Suriyeliler ile gerçekleştirilen evlilikler için “Sancılı da olsa toplumsal entegrasyon başlamıştır” ifadesinin kullanılması ise dikkat çekti. Evliliklere yönelik toplumsal tepki duyulduğu kaydedildi. Raporda bu başlıkla ilgili detaylı bölümde ise, “acı gerçekler” anlatıldı:

“Resmi kayıtlarda Suriyeliler’le evlilik yüksek gözükmese de gerçek rakam çok daha fazladır. Zira Suriyelilerle evlilikler genelde dini nikah yoluyla gerçekleşmektedir. Örneğin Kilis’te boşanmaların yaklaşık yüzde 20’sinin Suriyeliler nedeniyle gerçekleştiği belirtilmektedir. Kadınlar kocalarını kaybetme korkusunun üzerlerinde baskı yarattığını ifade etmekte ve Suriyeliler’i kocalarının aklını çelmekle suçlamaktadırlar. En kötüsü Suriyeliler’le evlendirme konusu maddi çıkar sağlama aracına dönüşmüştür. Evlenmek isteyen erkekler aracılara başvurmakta ve aracılara ücret ödenmektedir. Evliliklerde Suriyeli aileye başlık parası ödenmektedir. Kızlarını evlendirme Suriyeli aile açısından hem para kazanma, hem de kızlarının hayatını kurtarmanın aracı olarak görülmektedir. Bu durum özellikle Şanlıurfa ve Kilis’te yoğun olarak yaşanmaktadır. Bu konunun bir diğer boyutu çocuk yaştaki kızların istismarıdır. Zira evlendirilen Suriyeliler arasında çocuk yaşta olanlar da bulunmaktadır.”

Uzun vadede suç oranı artacak mı?

Türkiye’de demografik yapıdaki değişim nedeniyle kaygı duyulduğunun altını çizen raporda, işlenen suçlar nedeniyle yerel halkın Suriyeliler’i sorumlu gördüğü de belirtildi. Raporda, “Suriyelilerin yaşam koşullarının zorluğu ve eğitim imkanından faydalanmıyor olması uzun vadede suç oranlarındaki artış da dâhil bazı sosyal sorunlara uygun zemin hazırlamaktadır. Buna rağmen Aralık 2014 itibarıyla kayda değer bir asayiş sorunun yaşanmaması önemlidir” yorumu göze çarptı.

Ekonomik etkiler kısa vadede etkili mi oldu?

Raporda, toplumsal etkiler açısından geleceğe dönük kaygı ifadesi içeren tespitler yapılırken; mevcut tabloda Suriyeliler’in Türkiye ekonomisine etkisinin ise şimdiden hayata geçtiği örneklendirildi. Raporda, ekonomik etkilerden bazıları şöyle sıralandı:

“Kiralarda artış gözlenmektedir ve kiralık ev bulmak giderek zorlaşmaktadır. Sınır illerinde enflasyon artışı ortaya çıkmıştır. Özellikle küçük işletmelerde kaçak işçi çalıştırma yaygınlaşmaktadır. Kaçak Suriyeli çalıştıran ve çalıştırmayan firmalar arasında haksız rekabet ortaya çıkmaktadır. Yerel halk iş fırsatlarının ellerinden alındığına inanmaktadır. Normal şartlarda işini kaybedecek kişiler de Suriyeliler nedeni ile işsiz kaldığını düşünmektedir. Ayrıca sığınmacılar genelde yerel halkın çalışmayı tercih etmediği alanlarda istihdam edilmektedir. Böylece vasıfsız işgücü gerektiren iş kollarında işgücü açığı kapanmaktadır. Suriyeliler küçük işletmeler (fırın, ayakkabı üretimi, vb.) yoluyla üretim ve ticarete katkı sağlamaktadır. Ancak bu işletmelerin tamamına yakınının kaçak olması dolayısıyla vergi vb. yasal yükümlülükleri yerine getirmemeleri haksız rekabete neden olmaktadırlar.”

Türkiye harcıyor dünya seyrediyor mu?

Bu arada ORSAM ve TESEV’in hazırladığı raporda, Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılar için yapılan harcamalara ilişkin resmi rakamlar da verildi. Raporda, “Türkiye, Nisan 2011-Kasım 2014 döneminde göçmenler için 4,5 milyar dolar harcama yapmıştır. Resmi verilere göre, Birleşmiş Milletler ve Avrupa ülkelerinden gelen yardım miktarı 246 milyon dolar civarındadır” denildi. Bu rakamlara bakıldığında, Türkiye’nin Suriyeliler konusunda yalnız bırakıldığı yönündeki ülke kamuoyundaki yaygın görüşün kaynağı görülüyor.