Türkiye, Londra`nın Yakın Takibinde

Türkiye`nin, terör sorununu çözmek için sarfettiği gayret ve kendisini kuşatan eski problemli komşularıyla kurduğu iyi ilişkiler, dünyada özellikle Londra tarafından yakından ve biraz da endişeyle takip ediliyor. Öcalan`ın dahi silahlara veda mektubunda, 'yapay sınırlardan' söz etmesi, Londra`da not edilen bir durum. İngiliz basını, bu gelişmeleri 'Orta Doğu`da Osmanlı sonrasında İngiltere`nin kurduğu düzenin sonu' olarak değerlendiriyor. Türkiye`nin çabaları, İngiliz basınında şöyle değerlendiriliyor:

Türkiye, Irak’taki pazar savaşının galibi
Irak’a Amerikan-İngiliz müdahalesinin onuncu yılına ayrılan Financial Times gazetesinin (13 Mart 2013) ikinci manşetinde şöyle deniliyor: “ABD savaşı, İran barışı, Türkiye ise ihaleleri kazandı. Bugün Irak’taki en etkili dış güç olarak İran görülse de, alışveriş merkezlerinden mobilya mağazalarına ve kaldırım taşlarına kadar her şeyin üzerinde Türk markaları bulunan Bağdat’ın sokaklarında, hiçbir ülkenin varlığı Türkiye’ninki kadar göze çarpmıyor.”
Diğer yandan, haberde, Kürt yönetimiyle Türkiye arasındaki bağlar gelişirken, Ankara-Bağdat ilişkilerinin “zehirlenmekte olduğuna” dikkat çekiliyor.
Türkiye’yi iç işlerine karışmakla suçlayan Irak Başbakanı Nuri el Maliki’nin, Türk şirketlerini bazı ihalelerden dışladığı hatırlatılan haberde, Türkiye’nin Kürt bölgesine enerji yatırımları yapmaya niyetlenmesinin merkezi Bağdat hükümetinin daha fazla tepkisini çekebileceği tahmini aktarılıyor. ABD’nin, Bağdat yönetimi atlanarak Kürt bölgesine yapılacak yatırımların Irak’ın bölünmesine ve İran’a iyice yakınlaşmasına yol açabileceği uyarısı da anımsatılıyor.

`PKK`yla anlaşma Türkiye`yi petrole yaklaştıracak`

Financial Times (20 Mart 2013) yazarı Dan Dombey, Kürt sorununun çözümüne yönelik müzakere sürecini değerlendirdiği makalesinde olası bir uzlaşmanın Türkiye`yi petrol zengini Kuzey Irak`ta nüfuzunu artırma hedefine yaklaştırabileceğini yazıyor.

Yazıda özetle şöyle deniyor: 'Başkan Lyndon Johnson, gücü nerede arayacağını ve nerede bulacağını bilme yeteneği olduğunu söylerdi. Bu hafta muhtemelen gelişmelerin de göstereceği gibi Erdoğan da aynı yeteneğe sahip olduğuna inanıyor. Erdoğan bu hafta Kuzey Avrupa`da ama Türkiye`nin güneyinde tarih harekete geçti. Perşembe günü Leyla Zana binlerce kişinin önünde ateşkes ilanını ve önümüzdeki aylar için bir yol haritasını içeren mesajı okuyacak. Yol haritasını Öcalan hazırladı.'

'Erdoğan Johnson gibi gücü bulup kullanma fırsatını burada görüyor. Her şey planlandığı gibi giderse Diyarbakır iç ve dış siyaseti tamamen tersine çevirecek. Arap devrimleri bölgeyi sarsarken Türkiye`nin jeopolitik konumu değişti. Bir zamanlar komşularıyla sıfır sorunu hedefleyen Sünnilerin çoğunluğundaki ülke, Şiilerin ve Alevilerin ağırlığındaki İran, Irak ve Suriye`yle çekişme halinde.'

`Diyarbakır iç ve dış siyaseti ters yüz edecek`'
Bu bağlamda, içeride barışı sağlayıp stratejik bir zafiyetten kurtulmak daha da zorunlu hale geliyor ve eski bir hayal yeniden canlanıyor; Türklerin zengin gaz yataklarının bulunduğu Kuzey Irak topraklarında nüfuzunu artırması. Bu, enerji ihtiyacı sürekli artan Türkiye`nin Rusya`ya yakıt için ayda 2 milyar dolar ödediği bir dönemde Türklerin iştahını kabartan bir hedef. Kürt azınlıkla anlaşmaya varılması bu süreci hızlandırabilir, Kuzey Irak`taki geniş özerkliğin Türkiye`de ayrılıkçı talepleri güçlendirme riskini azaltabilir. Kuzey Irak`taki her iki yabancı işletmeden biri Türklere ait. Fakat ekonomideki karşılıklı bağımlılık daha da ileri gidebilir.'

Bağdat`ın itirazlarına ve ABD`nin uyarılarına rağmen Türkiye`nin bölgedeki gaz ve petrol sahalarında daha aktif olmaya çalıştığını kaydeden yazar, şöyle devam ediyor:

'PKK`yla barış bir başka zayıf noktayı daha ortadan kaldırabilir. Ankara, PKK`yla bağlantılı bir grubun Suriye`nin kuzeyinde güçlü bir varlığı olduğunun farkında. Bu durum Türkiye`yi ana örgütle anlaşmaya daha da iten nedenlerden biri olabilir. İçeriye gelince. Erdoğan Abdullah Öcalan`ın Kürtlerin ana dillerini kullanabilmeleri ve siyasi hakları karşılığında güçlü bir başkanlık sistemi içerecek yeni bir anayasayı kabul ettiğini ima ediyor. Ki bu başkanlık makamına Erdoğan`ın geleceği neredeyse kesin.'

'Eski ittifaklar çözülüyor. Erdoğan Gülen hareketiyle ters düşmüş durumda. Kürtlerle görüşmeler gerginliği daha da artırıyor. Yazar Kadri Gürsel`e göre Türk siyasetinde üç ana aktör var: Başbakan, mahkum ve vaiz. Önünde bir birçok engel olmasına rağmen Kürt barış süreci Johnson`u bile hayran bırakacak çok büyük bir hedefin parçası.'

Ankara`nın Kürt sorunu avantajı

Financial Times gazetesi (4 Nisan 2013) yazarı David Gardner yazısında Ankara`nın Kürt sorununun çözümünde aldığı mesafeyi ele alıyor.Gardner, Türkiye`nin Kuzey Irak yönetimiyle petrol ve doğal gaz anlaşması yapma planlarını 'Osmanlı sonrası düzeninin sona ermesinin işareti' olarak değerlendirdi.

Bu planlar nedeniyle Ankara`nın özellikle Amerika Birleşik Devletleri tarafından Irak`ın bölünmesiyle sonuçlanabilecek bir kumar oynamakla suçlandığını belirten yazar özetle şöyle devam ediyor:

'Ama Irak`ın bölünmesi, Suriye`deki iç savaşın etkisiyle Orta Doğu`daki parçaların dağılmasıyla ilgili tartışmanın sadece bir parçasını oluşturuyor. Savaş, Suriye`nin kuzeydoğusundaki Kürt bölgesinin elini güçlendirdi ve bu durum, Türkiye`yi kendi Kürtleriyle barışmaya ve Iraklı ve Suriyeli Kürtleri ekonomik açıdan dinamik Türk nüfuz alanına çekmeye sevk etti.'

Bu durumu, Osmanlı`da Suriye ve Mezopotamya`da 100 yıl öncesine kadar uygulanan devlet sistemine geri dönülmesi olarak yorumlayan yazar şöyle diyor:

'Fakat bu tartışmayla ilgisi sorun, başlangıç noktası olarak neyi alacağınızda. 1916`da İngiltere ve Fransa`nın Osmanlı`nın elindeki Arap topraklarında kendi çıkarlarına uygun bir düzen kurması mı, 2003`te Irak`ın işgal edilmesi mi? Şimdi Türkiye`nin kucaklamaya çalıştığı genişlemiş bir Kürdistan`ın yanı sıra iki fiili bölge daha ortaya çıkıyor.'

'Bunlardan biri Fırat`la Dicle arasında Irak`ın batısındaki Sünnilerle Suriye`nin doğusundaki akrabalarını birleştiren Cezire bölgesi. İkincisi ise kuzeybatı Suriye`deki Alevi bölgesi. Yani bir yerden çekilince hepsi sökülecek. Bu aşamada tepki ne olur bilmek zor ama doğru tavır muhtemelen dış politikasında eski Osmanlı topraklarında yumuşak sınırlara inanan Türkiye`ye konferans vermek değil.'

`Türkiye, Kuzey Irak ile petrol anlaşması imzaladı`

Financial Times gazetesi (14 Mayıs 2013) yazarlarından Daniel Dombey`nin kaleme aldığı bir makalede, Türkiye`nin Washington ve Bağdat`a kulak asmayıp Kuzey Irak`la bir enerji anlaşması imzaladığı belirtiliyor. `Irak`ın daha da bölünmesine yol açma ihtimalinden dolayı Amerika`yı korkutan anlaşmanın Ankara tarafından kilit önemde görüldüğünü` öne süren makalenin devamı şöyle:

'Türk devlet enerji şirketlerinin Kuzey Irak`ta bulunan petrol ve doğalgaz yataklarında pay sahibi olabilmesi için Ankara`yla Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi arasında bu yılın başlarında bir anlaşmaya varıldığını birkaç Türk yetkili doğruluyor.

Bu yetkililer anlaşmanın hâlâ oldukça hassas olduğunu ve bu yüzden de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan`ın Washington`a bu hafta gerçekleştireceği bir ziyaretten önce açıklanmasının olası olmadığını da ekliyor.

Erdoğan`ın ziyareti, Irak`ta ortamın gerildiği bir döneme denk geliyor. Türkiye`nin kendi Kürt toplumuna yönelik açılımlar yaptığı bir dönemde hazırlanan anlaşma, Ankara`nın enerji zengini Kuzey Irak`taki nüfuzunu arttırırken ülkenin büyük büyüme hedeflerine ulaşmasına da yardımcı olabilir.

Erdoğan geçmişte anlaşmayı iki tarafın da kazançlı çıkacağı bir mutabakat olarak tasvir etmişti. Kürt yetkililer de yakın ilişkilerden memnun. Biri, Kürt Yönetimi`nin diğer komşularla sorunlarına dikkat çekercesine `Doğru konuşalım: Türkiye dış dünyaya açılan penceremiz. İran, Suriye ve Irak`ın diğer bölgeleriyle sorunlu ilişkilerimize bir bakın. Türkiye bölgede büyük bir kuvvet ve şimdi yaptığı gibi iyi bir politika seyredecekse neden müttefiki olmayalım?` diyor.

Ama Bağdat`taki Merkezi Irak Hükümeti, izni olmadan bir enerji anlaşmasının imzalanmasının anayasaya aykırı olduğunu söylüyor.

Washington da Kürtler ve Türkler arasında bir anlaşma imzalanmasını engellemek için çok çaba sarf etmişti. O kadar ki, Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı John Kerry, Kürt Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesut Barzani`yi Mart ayında arayıp Bağdat`ın onayı olmadan Türkiye veya herhangi bir tarafla bir anlaşmaya imza atılmaması yönünde uyarmıştı.

Konuştuğumuz Türk yetkili ise `Belli konularda ABD`den farklı düşünüyoruz. Stratejik ve milli çıkarlarımızın söz konusu olduğu bir mesele hakkında bu kadar sert konuşamazlar` dedi. Amerikalı yetkililer Irak Başbakanı Nuri el-Maliki`nin daha da dışlanması durumunda Irak`ın İran saflarına yaklaşacağı; bu sırada Kürt Yönetimi`yle ilişkilerinse daha fazla yıpranacağından endişe ediyor.'

`Türkiye`nin büyük oyunu`

Financial Times gazetesi (15 Mayıs 2013) başmakalesinde, Türkiye`nin Kuzey Irak`la vardığı enerji anlaşmasının olası risklerini ve getirilerini ele alıyor.

Gazetenin başmakalesi şöyle: 'Petrol hisseleri alabilmek için Irak`ın kuzeyinde bulunan Kürtlerin yerel yönetimiyle Türkiye`nin bir anlaşmaya varmış olması, ülkenin PKK`yla başlatılan yakınlaşma sürecine denk bir ekonomik politika izlediğini gözler önüne serdi.

Türk liderler kuzey Irak`ı Türkiye`nin ekonomisinin doğal uzantısı olarak gördüklerini saklamıyor. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve AKP`nin üç kez seçim kazanmasını sağlayan değişim süreci, ve bölgede görülen siyasi çalkantı Ankara`nın Kürt vatandaşlarıyla yaşadığı uzun süreli zıtlaşmada eline koz verdi.

Kürt vatandaşlarla bir uzlaşı sağlanması sınırlarının ötesindeki Kürt bölgelerde Türkiye`nin siyasi nüfuzunu arttırabilir. Buna Suriye`de Beşar Esad`ın devrilmesinden sonra etkileyebileceği Kürtler de dahil. Ama en önemlisi Ankara, bilfiil ekonomik ve siyasi bağımsızlığa yaklaşan Irak Kürdistan Federe Bölgesi`yle ilişkilerini kuvvetlendiriyor. Ama bu, Bağdat`ı uzaklaştırırken parçalanma isteyenlerin elini güçlendirebilir.

Perşembe günü Erdoğan`la görüştüğünde Obama`nın Türkiye`nin Kuzey Irak Kürt Yönetimi`yle bir anlaşmaya varmasının Irak Başbakanı Nuri el-Maliki`yi İran`a yaklaştıracağını söyleyeceğine kesin gözüyle bakılıyor.

Ama Maliki Irak`ın topluluklarını ayırmak için başkalarından çok daha fazlasını yaptı. Tahran`a yaklaştığından daha fazla yaklaşması da imkansız. Maliki, birleşik bir Irak içinde azınlıklar olan Kürt ve Sünnilere yeterince parlak bir gelecek sunabilir. Yani baskı uygulanması gereken kişi kendisi. Türkiye`de bazı yetkililer de Bölgesel Yönetim`le imzalanan anlaşmanın aynen bunu hedeflediğini söyleyecektir.

Türkiye`nin kocaman cari işlem açığı enerji ithalatına eşit. Kuzey Irak`ın gaz ve petrol yataklarına daha fazla ulaşarak ülke fiyat ve tedarikte avantajlı çıkacak. Türkiye büyük bir oyun oynuyor. Ama Irak`a Amerika`nın girmesinden beri Osmanlı döneminde parçası olan bölgenin çözüldüğü göz önünde bulundurulduğunda bu oyun büyük riskler de taşıyor.'

`Orta Doğu`da Osmanlı sonrası düzenin sonu`
Financial Times gazetesi (20 Mayıs 2013) yazarı David Gardner, Türkiye`nin Kuzey Irak yönetimiyle petrol ve doğal gaz anlaşması yapma planlarını 'Osmanlı sonrası düzeninin sona ermesinin işareti' olarak değerlendirdi. Bu planlar nedeniyle Ankara`nın özellikle Amerika Birleşik Devletleri tarafından Irak`ın bölünmesiyle sonuçlanabilecek bir kumar oynamakla suçlandığını belirten yazar özetle şöyle devam ediyor: 'Ama Irak`ın bölünmesi, Suriye`deki iç savaşın etkisiyle Orta Doğu`daki parçaların dağılmasıyla ilgili tartışmanın sadece bir parçasını oluşturuyor. Savaş, Suriye`nin kuzeydoğusundaki Kürt bölgesinin elini güçlendirdi ve bu durum, Türkiye`yi kendi Kürtleriyle barışmaya ve Iraklı ve Suriyeli Kürtleri ekonomik açıdan dinamik Türk nüfuz alanına çekmeye sevk etti.'

Bu durumu, Osmanlı`da Suriye ve Mezopotamya`da 100 yıl öncesine kadar uygulanan devlet sistemine geri dönülmesi olarak yorumlayan yazar şöyle diyor: 'Fakat bu tartışmayla ilgisi sorun, başlangıç noktası olarak neyi alacağınızda. 1916`da İngiltere ve Fransa`nın Osmanlı`nın elindeki Arap topraklarında kendi çıkarlarına uygun bir düzen kurması mı, 2003`te Irak`ın işgal edilmesi mi? Şimdi Türkiye`nin kucaklamaya çalıştığı genişlemiş bir Kürdistan`ın yanı sıra iki fiili bölge daha ortaya çıkıyor.'

'Bunlardan biri Fırat`la Dicle arasında Irak`ın batısındaki Sünnilerle Suriye`nin doğusundaki akrabalarını birleştiren Cezire bölgesi. İkincisi ise kuzeybatı Suriye`deki Alevi bölgesi. Yani bir yerden çekilince hepsi sökülecek. Bu aşamada tepki ne olur bilmek zor ama doğru tavır muhtemelen dış politikasında eski Osmanlı topraklarında yumuşak sınırlara inanan Türkiye`ye konferans vermek değil.' (BBC Arşivi ve Turquie Diplomatique Haber Merkezi)